Firma nie ma możliwości zaskarżenia postanowienia o kontroli wszczętej na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Sądy odrzucają takie skargi

Spółka ze Szczecina była kontrolowana pod kątem przestrzegania prawa do zwolnienia od podatku akcyzowego wyrobów energetycznych, używanych do celów żeglugi oraz w zakresie obrotu paliwami opałowymi. W odpowiedzi na jej sprzeciw naczelnik urzędu celnego wydał postanowienie o kontynuacji kontroli, wszczętej na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Firma złożyła więc zażalenie do izby celnej, a następnie wniosła skargi do sądów – wojewódzkiego i Naczelnego Sądu Administracyjnego, ale zostały odrzucone. NSA postanowieniem z 12 września 2012 r. (sygn. akt II GSK 695/12) stwierdził, że kontynuacja czynności kontrolnych nie może być w ogóle badana przez sąd. Takie orzeczenie zapadło, mimo że dyrektor izby celnej pouczył spółkę o możliwości złożenia skargi do sądu.

Sędzia Czesława Socha powiedziała, że kontynuacja kontroli organu nie stanowi żadnego rozstrzygnięcia władczego. Tym samym postanowienie o kontynuacji nie podlega kontroli sądu. NSA już przyjmował takie stanowisko i jest konsekwentny. W wyroku z 17 grudnia 2010 r. (sygn. akt I OSK 1030/10) NSA stwierdził, że postanowienie o kontynuowaniu czynności kontrolnych nie kończy postępowania i nie rozstrzyga istoty sprawy. Jest postępowaniem odrębnym od postępowania administracyjnego.

W ocenie ekspertów, pogląd przyjmowany przez NSA jest kontrowersyjny.

Łukasz Kupiec, ekspert podatkowy w KPMG, zauważa, że zgodnie z przepisami o sądownictwie administracyjnym kontroli powinny podlegać nie tylko określone rozstrzygnięcia wydawane w postępowaniu administracyjnym, ale wszelkie akty lub czynności z zakresu administracji publicznej, dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa.

– Brak zainteresowania sądów postanowieniami o kontynuowaniu czynności kontrolnych wydawanymi przez organy wbrew przepisom ustawy o swobodzie działalności gospodarczej powoduje, że w praktyce jej przepisy mające chronić przedsiębiorców są martwe – dodaje. Tymczasem ideą ustawy było ułatwienie życia przedsiębiorcom o objęcie ich większą ochroną. Z tego powodu wprowadzono np. ograniczenia dotyczące czasu trwania kontroli. A szczecińska spółka najpierw była kontrolowana przez inspektorów kontroli skarbowej, a potem kontrolę w podobnym zakresie prowadził urząd celny.

Zbigniew Błaszczyk, doradca podatkowy, właściciel TAX-US Podatki, jest zdziwiony wyrokiem. Ocenia, że pozostawienie poza kontrolą sądu decyzji o kontynuacji kontroli prowadzi bezpośrednio do pozbawienia przedsiębiorców ich praw, gwarantowanych konstytucyjnie. – Brak nadzoru nad aparatem kontrolnym może skutkować nawet jego kompletną samowolą – przestrzega. Według niego może się okazać, że podatnicy nie mają prawa do sądu w przypadku gdy organy prowadzą kontrolę z naruszeniem przepisów. – A przecież efektem kontroli podatkowej są rozstrzygnięcia dotyczące praw i obowiązkach jednostki – zauważa. Jak dodaje, protokół kontroli podatkowej zawiera, oprócz opisu stanu faktycznego, również, a może przede wszystkim, ocenę prawną. Bezpośrednio na jej podstawie podatnik może dokonać korekty zobowiązania, bądź się z nią nie zgodzić. I ocena ta waży na dalszych losach sprawy, a w konsekwencji – podatnika.

Organ w terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania sprzeciwu przedsiębiorcy na podjęte czynności kontrolne z naruszeniem przepisów wydaje postanowienie o odstąpieniu od czynności albo ich kontynuowaniu.