Jednostki samorządu terytorialnego podjęły 16,1 proc. uchwał z naruszeniem prawa. Błędy dotyczyły głównie błędnego planowania i właściwego określenia kwot deficytu.
Część samorządów już zaczęła przygotowania do opracowania projektu budżetu na 2013 r. Przed opracowaniem projektu warto zwrócić uwagę na błędy, jakie przy uchwalaniu budżetów popełniały samorządy w zeszłym roku. Pozwoli to ich uniknąć w tym roku. Katalog błędów przedstawiła ostatnio Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych w sprawozdaniu z działalności regionalnych izb obrachunkowych (RIO) i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego (j.s.t.) w 2011 r.
Wynika z niego, że izby w ramach działalności nadzorczej zbadały prawie 164 tys. uchwał i zarządzeń organów j.s.t. oraz związków komunalnych. Oznacza to, że RIO skontrolowały prawie 13 tys. dokumentów więcej niż rok wcześniej. Największa grupa uchwał dotyczyła zmian budżetu (prawie 90 tys.). Izby badały też plany finansowe j.s.t. oraz procedury uchwalania budżetu i jego zmian.
Ze sprawozdania wynika, że organy samorządów (rady gmin, powiatów, sejmiki województw) miały problemy z uchwalaniem budżetów. Udział uchwał podjętych z naruszeniem prawa wyniósł 16,1 proc., co oznacza wzrost o 2 pkt proc. w stosunku do 2010 r. Błędy w uchwałach i zarządzeniach, zmieniających budżet były dużo rzadsze i stanowiły zaledwie 1,8 proc. wszystkich zbadanych przez regionalne izby obrachunkowe w tej kategorii. Co więcej, okazuje się, że w 2011 r. organy samorządów zmieniały uchwały budżetowe rzadziej niż rok wcześniej. W poprzednim roku zmian było prawie 90 tys., a w 2010 r. prawie 96 tys., co oznacza spadek o 6,1 proc.
Nieprawidłowości w uchwałach dotyczyły m.in. błędnego planowania. Część organów gminnych zaplanowała wyższe wydatki bieżące niż dochody bieżące, powiększone o nadwyżkę budżetową i wolne środki, co jest niezgodne z ustawą o finansach publicznych (Dz.U. z 2009 r. nr 157, poz. 1240 z późn. zm.). Kolejny rok z rzędu samorządy miały problemy z właściwym określeniem kwot deficytu i wskazaniem źródeł jego pokrycia, a także z ustaleniem limitów zobowiązań w związku z zaciągniętymi kredytami i pożyczkami.
Samorządy, aby domknąć budżet, a więc zmieścić się w ustawowych limitach, stosują też pewne niedozwolone wybiegi, które akceptują później ich organy. Przykładowo ustalają kwotę rezerwy celowej na zadania zarządzania kryzysowego w wysokości niższej niż wymagane prawem 0,5 proc. wydatków budżetu. Dzięki temu gminy planują np. wyższe wydatki bieżące, ale takie wybiegi mogą skończyć się zakwestionowaniem uchwalonego budżetu lub jego części przez RIO.
Podobny niedozwolony wybieg polega na ustaleniu kwoty rezerwy ogólnej w wysokości niższej niż 0,1 proc. wydatków budżetu.
Samorządy popełniają też inne błędy. Upoważniają do zmian w budżecie osoby, których nie mają prawa upoważnić. Z kolei osoby decydujące np. o zmianach w budżecie przekraczają swoje uprawnienia. Zdarza się też, że organy samorządowe stosują niewłaściwą klasyfikację dochodów i wydatków i popełniają błędy rachunkowe i pisarskie.
Uchwały i zarządzenia budżetowe podejmują organy samorządów: rada gminy, rada powiatu lub sejmik województwa