Do urzędów skarbowych trafia coraz więcej nietypowych przesyłek. Są nimi puste koperty. Myli się jednak ten, kto sądzi, że podatnicy w ostatnim czasie stali się jakoś wyjątkowo nierozgarnięci i przez nieuwagę nie wkładają do adresowanych do fiskusa kopert odpowiednich pism. W wielu przypadkach jest to działanie świadome, obliczone na to, że uda się wykorzystać panujący w urzędzie bałagan. Cel jest zaś prosty. Wyeliminować z obrotu prawnego prawidłową decyzję podatkową.
Metoda działania polega na wysłaniu przez podatnika do urzędu skarbowego, który prowadzi przeciwko takiej osobie postępowanie podatkowe, pustej koperty, w której rzekomo jest zawiadomienie o zmianie adresu do doręczeń. Później podatnik nie odbiera listu z urzędu z decyzją i twierdzi, że fiskus zgubił to zawiadomienie i wysłał decyzję na niewłaściwy adres. Oznacza to, że decyzja podatkowa nigdy nie została prawidłowo doręczona, czyli nie weszła do obrotu prawnego. W takim zaś przypadku jest ona nieważna, czyli jest traktowana tak, jakby nigdy nie została wydana. Co ważne, skuteczność tej metody potwierdziły już sądy. W jednym z orzeczeń NSA (sygn. akt I FSK 655/10) uznał, że jeśli urząd skarbowy nie prowadził starannie dokumentacji sprawy, to podatnik mógł wyeliminować z obrotu decyzję, gdy twierdził, że przesłał informacje o zmianie adresu zamieszkania.
Przekazywanie pism / DGP
Kluczem do sukcesu po stronie fiskusa jest zatem staranne prowadzenie dokumentacji sprawy, w tym także odnotowanie faktu dostarczenia do urzędu pustej przesyłki.

Stosowana procedura

W trakcie postępowania podatkowego organ podatkowy wszelkie pisma, w tym postanowienia i decyzje, doręcza stronie pod wskazany przez nią adres.
– Jeżeli strona zmieni adres w trakcie postępowania podatkowego, to ma obowiązek powiadomić o tym organ. W przeciwnym razie doręczanie pism pod stary adres będzie skuteczne – tłumaczy Jakub Rychlik, doradca podatkowy.
Naczelny Sąd Administracyjny w cytowanym wcześniej wyroku uznał, że wątpliwości co do faktu zawiadomienia organu o zmianie adresu należy rozstrzygać na korzyść podatnika tylko w przypadku zaniedbań ze strony fiskusa. W rozpatrywanej sprawie, w aktach sprawy zarejestrowano kopertę razem z pismem pochodzące od podatnika. Pismo jednak zaginęło.
– Podatnik twierdził, że zawiadomił o zmianie adresu. W związku z tym że nie można było ustalić treści zaginionego pisma i jednocześnie nie można było wykluczyć, że nie było w nim zawiadomienie o zmianie adresu, NSA rozstrzygnął wątpliwość na korzyść podatnika – tłumaczy Jakub Rychlik.
Trzeba jednak pamiętać, że samo przesłanie pustej koperty do organu podatkowego bez żadnego pisma w środku nie spowoduje powstania wątpliwości co do faktu, czy strona zawiadomiła o zmianie swego adresu, czy też nie.
– Wystarczy, że organ podatkowy zarejestruje w aktach sprawy samą kopertę z adnotacją, że żadne pismo nie wpłynęło – podpowiada nasz rozmówca.
W takiej sytuacji, nawet gdyby z treści nadania listu wynikało, że w kopercie jest zawiadomienie o zmianie adresu, to nie można domniemywać, że organ podatkowy je otrzymał wraz z jej otwarciem. Żaden przepis Ordynacji podatkowej nie stanowi podstawy do istnienia tego rodzaju domniemania.
– Przyjęcie takiego założenia prowadziłoby do tego, że również organy podatkowe wysyłałyby puste koperty, twierdząc, że są w nich pisma do strony, co byłoby absurdem – stwierdza Jakub Rychlik.

Decyzja, która nie została doręczona, nie istnieje w obrocie prawnym



Działania podatników

Według Katarzyny Ufnal, konsultanta podatkowego w TPA Horwath, gdy działanie podatnika jest świadome i ma na celu późniejsze podniesienie zarzutu zagubienia pisma informującego o zmianie adresu i skierowaniu przez organ podatkowy decyzji na niewłaściwy adres, należy uznać je zwyczajnie za nieuczciwe. W takiej sytuacji trudno mówić o wykorzystywaniu luki w przepisach czy wątpliwości interpretacyjnych.
– Nie przypuszczam, aby podatnicy zaczęli teraz w ramach toczących się wobec nich postępowań masowo przesyłać do organów podatkowych puste koperty – stwierdza Lesław Mazur, menedżer w Ernst & Young.
Siłą wyroku NSA jest to, że uświadamia on, jak wiele może zależeć od sumiennego wykonywania przez urzędników ich własnych obowiązków.

Skrupulatność urzędów

Eksperci są zgodni, że opisane działania podatników może okazać się skuteczne, tylko jeżeli organ podatkowy zaniedba obowiązku prowadzenia rzetelnej dokumentacji.
Katarzyna Ufnal tłumaczy, że w przypadku otrzymania pustej koperty, czy to w wyniku błędu, czy też świadomego działania podatnika, organ podatkowy powinien starać się wyjaśnić sytuację, a następnie sporządzić stosowną dokumentację potwierdzającą, że nie otrzymał pisma nadanego przez podatnika.
– Kierując się zasadą budowania zaufania do organów podatkowych oraz czynnego udziału strony w postępowaniu – organ podatkowy powinien niezwłocznie zawiadomić stronę o otrzymaniu pustej koperty oraz wezwać do ponownego złożenia pisma – radzi Lesław Mazur.
Również Dariusz Powaga, doradca podatkowy w Kancelarii Prawno-Podatkowej w Wodzisławiu Śląskim, uważa, że gdyby organ prowadzący postępowanie odnotował w dokumentacji poczty przychodzącej fakt otrzymania pustej koperty, a następnie urzędnik prowadzący sprawę potwierdziłby w dokumentacji prowadzonej w tym postępowaniu fakt jej otrzymania, sporządzając odpowiednią notatkę w tym zakresie, nie byłoby żadnych podstaw do kwestionowania przez podatnika prawidłowości doręczenia decyzji w trybie zastępczym.
– Jednoznaczne wykazanie i udokumentowanie przez organ podatkowy w materiale dowodowym zebranym w trakcie postępowania, że podatnik dostarczył pustą kopertę, nie spowodowałoby uchylenia decyzji urzędu skarbowego przez sąd – dodaje Dariusz Powaga.
Ekspert nie zgadza się jednak z tym, że urzędnik prowadzący postępowanie musi w tym przypadku wyjaśniać przyczyny dotarcia do niego pustej koperty. Organ podatkowy prowadzący postępowanie nie ma żadnych dodatkowych obowiązków w przypadku dostarczenia takiej przesyłki ponad te wynikające z prawidłowego udokumentowania zaistniałego zdarzenia. Organ nie ma też żadnych podstaw do prowadzenia jakiejkolwiek korespondencji z podatnikiem mającej na celu wyjaśnienie faktu otrzymania pustej koperty.
Jeżeli osoba przez swoją nienależytą staranność nie dopełnia pewnych czynności w trakcie postępowania podatkowego lub popełnia błędy, to na organie podatkowym nie ciążą żadne dodatkowe rygory.
– Nie ma on obowiązku informowania podatnika o błędach lub uchybieniach popełnianych przez niego w trakcie prowadzonego postępowania – argumentuje Dariusz Powaga.
Dlatego – według eksperta – uznanie, że przesyłanie pustych kopert pozwoli podatnikom na dowolne wydłużanie prowadzonych postępowań lub podważanie wydawanych decyzji, nie znajduje uzasadnienia w przepisach Ordynacji podatkowej w obecnej praktyce.
Przepisy Ordynacji podatkowej wskazują, że organ podatkowy ma obowiązek podejmować wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego rozpatrywanego w postępowaniu podatkowym, a także zbierać i w sposób wyczerpujący rozpatrywać cały materiał dowodowy przed wydaniem decyzji podatkowej.
Podjęcie odpowiednich czynności w wielu przypadkach w praktyce uniemożliwi nieuczciwym podatnikom skuteczne formułowanie w przyszłości zarzutów naruszenia przez organ zasad postępowania podatkowego, a w konsekwencji także prób eliminacji z obrotu prawnego rozstrzygnięć, których chcieliby oni uniknąć. Należy pamiętać, że karty w aktach sprawy są układane chronologicznie, a każda z nich opatrzona jest kolejnym numerem.