Najbliższa rodzina nie płaci podatku, gdy zgłosi skarbówce darowiznę lub spadek. Ulga nie powinna przepadać, gdy podatnik pomyli druk zgłoszenia.
Niektóre urzędy skarbowe nie pozwalają podatnikom skorzystać z ulgi po otrzymaniu spadku lub darowizny, jeśli darowany lub odziedziczony majątek zgłoszą na niewłaściwym druku. Chodzi o zwolnienie z podatku przewidziane dla najbliższej rodziny. Małżonek, zstępny, wstępny, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha nie zapłacą podatku od spadku czy darowizny, jeśli zgłoszą ten fakt skarbówce w ciągu pół roku na formularzu SD-Z2. Gdy podatnik zamiast SD-Z2 (zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych) złoży druk SD-3 (zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych), może mieć problem, aby z ulgi w ogóle skorzystać.
Ulga w spadkach i darowiznach / DGP
Takich kłopotów doświadczyła nasza czytelniczka. Odziedziczyła dom po zmarłej matce. Fakt ten zgłosiła do urzędu skarbowego po czterech miesiącach od nabycia majątku. Informację o spadku podała na formularzu SD-3 zamiast SD-Z2.
– Urzędniczka nakazała mi zapłatę ponad 12 tys. podatku. Zaciągnęłam pożyczkę i wpłaciłam należną sumę. Do dziś spłacam tę kwotę – żali się pani Alicja z Warszawy.
Ministerstwo Finansów jest zdziwione tą sprawą.
– Pomyłka w formularzu nie pozbawia podatnika ulgi w podatku od spadków i darowizn. Jeśli zgłoszenie spadku nastąpiło w ustawowym sześciomiesięcznym terminie, podatnik nie płaci podatku – zapewnia w rozmowie z nami Wiesława Dróżdż z MF.

Warunki ustawowe

Podatnicy, nabywając spadek od najbliższej rodziny, mają prawo do zwolnienia go z podatku, pod warunkiem zgłoszenia nabycia rzeczy i praw majątkowych w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku. Remigiusz Fijak, doradca podatkowy, menedżer w spółce doradztwa podatkowego ABC Tax, wyjaśnia, że przy uldze z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 93, poz. 768 z późn. zm.) ważne jest, aby spadek pochodził od osoby z zerowej grupy podatkowej oraz aby zgłoszenie nabycia rzeczy lub praw zostało dokonane w terminie.
– Niedochowanie tego warunku oznacza utratę prawa do zwolnienia z podatku – ostrzega Anna Skibińska, młodszy konsultant w MDDP Doradztwo Podatkowe.
Zgłoszenie powinno nastąpić na ustalonym w rozporządzeniu ministra finansów wzorze (SD-Z2), przy czym brzmienie przepisów ustawy nie wskazuje, by był to warunek zwolnienia.
Innego zdania jest Ewa Opalińska, doradca podatkowy w Gide Loyrette Nouel. Według jej opinii, gdy podatnik złoży niewłaściwy formularz, np. SD-3 zamiast SD-Z2, czyli zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw, to trudno uznać, że zawiadomienie, o którym mowa w przepisach ustawy o podatku od spadków i darowizn, zostało złożone. Tym samym trudno uznać, że został dopełniony warunek niezbędny do uzyskania zwolnienia z podatku.
W tym miejscu warto zacytować wyrok z 12 stycznia 2011 r. (sygn. akt II FSK 1648/09), w którym NSA wskazał, że złożenie zgłoszenia SD-Z1 (druku obowiązującego przed SD-Z2) w ustawowym terminie jest warunkiem skorzystania ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn. Zwolnienie podatkowe jest instytucją prawa materialnego. Przepisy określające warunki zwolnienia, stanowiące element tej instytucji, także są przepisami prawa materialnego.
Z drugiej strony – jak podkreśla Ewa Opalińska – formularz SD-3 zawiera wszystkie dane, które przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn wymagają dla celów zawiadomienia SD-Z2.
W obu formularzach – jak wynika z analizy Remigiusza Fijaka – podatnik musi wskazać te same dane dotyczące spadkodawcy, dane dotyczące nabytych rzeczy lub praw majątkowych (w tym miejsce położenia i wartość rynkową nabytej rzeczy lub prawa majątkowego) oraz określić stosunek/stopień pokrewieństwa. W związku z tym organ podatkowy został poinformowany o odziedziczeniu nieruchomości przez dziecko po zmarłej matce w terminie 6 miesięcy, w konsekwencji czego podatnicy powinni skorzystać ze zwolnienia.
– Dlatego pozbawienie podatnika zwolnienia z podatku, z uwagi na przekazanie wymaganych danych na niewłaściwym formularzu, wydaje się być zbyt restrykcyjną wykładnią przepisów przez administrację skarbową – ocenia Ewa Opalińska.

Odbierając podatnikom ulgę, urzędnicy działają bezprawnie

Złożenie złego formularza powinno zostać potraktowane jako błąd formalny.



Zaufanie do organów

Większość ekspertów jest zgodna: odmowa uwzględnienia zwolnienia z podatku od spadków i darowizn jest stanowczo zbyt surową i niewłaściwą sankcją za pomyłkowe zgłoszenie nabycia spadku przy użyciu nieodpowiedniego formularza.
– Zgłoszenie dokonane z naruszeniem wymogów formalnych nie powinno być uznawane za zgłoszenie niedokonane – argumentuje Łukasz Kupiec, ekspert podatkowy w KPMG.
Ekspert zwraca uwagę, że orzecznictwo sądowe kładzie duży nacisk na znaczenie zasad proporcjonalności i zaufania obywateli do państwa przy stosowaniu prawa przez administrację publiczną. Zrównywanie sytuacji osoby, która nie wykonuje ustawowego obowiązku z sytuacją osoby, która obowiązek ten realizuje uchybiając przy tym nieświadomie warunkom formalnym, stanowczo zasady te narusza.
– Odmowa w tej sytuacji prawa do zwolnienia z podatku stanowi działanie nieproporcjonalne do założonego przez ustawodawcę celu – dodaje Łukasz Kupiec.

Podejście urzędników

W sytuacji, w której urzędnik ma świadomość o błędzie w zakresie złożonego formularza, np. kiedy otrzymał z sądu odpis postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym widnieją spadkobiercy z zerowej grupy podatkowej, bądź w sytuacji wskazania stopnia pokrewieństwa uprawniającego do zwolnienia w samym formularzu SD-3 (rubryka G.1, poz. 89), powinien wezwać podatnika do złożenia wyjaśnień. Tak uważa Ewa Opalińska, która podkreśla, że pozostawienie sprawy bez podjęcia jakichkolwiek czynności weryfikujących poprawność złożonego formularza do czasu upływu 6-miesięcznego terminu na złożenie zawiadomienia jest postępowaniem godzącym w podstawową zasadę postępowania podatkowego – zasadę zaufania do działania organów podatkowych.
– Jeśli urząd skarbowy ustalił, że podatnicy dokonali zgłoszenia na nieprawidłowym formularzu, powinien wezwać do złożenia prawidłowego formularza (SD-Z2) – proponuje Anna Skibińska.
Zatem zasadne wydaje się uznanie, że zgłoszenie przez podatników nabycia w drodze spadku domu, z zachowaniem ustawowego terminu, lecz na błędnym formularzu (SD-3), nie skutkuje automatycznie utratą prawa do zwolnienia.

Wyjście dla podatnika

Wiele osób dopełniających formalności w urzędzie skarbowym nie jest świadomych swoich uprawnień. Dlatego też duża część osób postąpiłaby dokładnie tak samo, jak pani Alicja i zapłaciłaby podatek wymierzony przez urzędnika. Na szczęście nawet po zapłaceniu podatku można tę sytuację naprawić.
– Jeżeli w wydanej decyzji organ ustalił wysokość podatku bez zastosowania zwolnienia, można kwestionować to rozstrzygnięcie, składając odwołanie do organu II instancji, a następnie ewentualnie skargę do sądu administracyjnego – proponuje Łukasz Kupiec.
Jednak trzeba pamiętać, że na odwołanie od decyzji podatnik ma tylko 14 dni. Ale po upływie tego czasu można wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie nieważności decyzji, jeśli ta została wydana z naruszeniem prawa.
Ewa Opalińska radzi, aby po otrzymaniu decyzji wymiarowej (ustalającej podatek do zapłaty) próbować podnosić opisane przez nas argumenty w celu obrony swojego stanowiska, że zwolnienie z podatku powinno przysługiwać mimo pomyłki w formularzu. W tym przypadku najsilniejszym argumentem będzie twierdzenie, że dopełniono warunków zwolnienia, wykazując w formularzu SD-3 wszystkie istotne elementy zgłoszenia wymaganego przez przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn.