Rocznie sądy uchylają zaledwie kilkanaście mandatów karnych skarbowych w całej Polsce. Podatnicy sporadycznie składają wnioski o anulowanie tej kary.
Prawomocny mandat karny podlega uchyleniu, jeżeli karę grzywny nałożono za czyn niebędący wykroczeniem skarbowym. Uchylenie następuje na wniosek ukaranego złożony w terminie zawitym (nieprzywracalnym) 7 dni od daty przyjęcia mandatu lub z urzędu. Z sondy przeprowadzonej w urzędach kontroli skarbowej (UKS) wynika, że w jednostkowych przypadkach sądy uchylają mandaty. Są też urzędy, w których uchylenia nie wystąpiły w ogóle.

Statystyka urzędów

W całej Polsce procedura uchylania mandatów karnych skarbowych wygląda bardzo podobnie.
W UKS w Rzeszowie w 2010 roku było 5 wniosków o uchylenie mandatów (na ogółem nałożonych 4210), a w I kwartale 2011 r. 1 wniosek na ogólną liczbę 1328 nałożonych kar w ten sposób.
– Dotychczas w jednym przypadku sąd uchylił prawomocny mandat. Urząd w Rzeszowie w tym przypadku nie zwracał wpłaconej kwoty, gdyż nie została ona uiszczona – wyjaśnia Teresa Piechowicz z UKS w Rzeszowie.
W woj. łódzkim w latach 2006 – 2010 uchylono 6 mandatów karnych kredytowanych.
– W porównaniu z ogólną liczbą nałożonych w tym okresie mandatów, rocznie średnio 4,5 tys., liczba uchylonych mandatów jest znikoma – ocenia Mariola Grabowska z UKS w Łodzi.
Marek Kostyła z UKS w Lublinie dodaje, że w latach 2006 – 2010 sądy uchyliły 22 mandaty wymierzone przez inspektorów z UKS Lublin (na ponad 24 tys. mandatów wymierzonych).
W woj. pomorskim wystąpił jeden przypadek uchylenia. W woj. małopolskim było to, co najwyżej kilka przypadków od 2002 roku, przy średniej liczbie mandatów wymierzonych w poszczególnych latach na poziomie 2 – 4 tys.

Pozytywna decyzja

A co z mandatami uchylanymi z urzędu? Z danych uzyskanych z 15 urzędów kontroli skarbowej (na 16 funkcjonujących) wynika, że tylko w urzędzie warszawskim wystąpił jeden taki przypadek w 2010 roku na 3870 mandatów.
Alicja Jurkowska z UKS w Warszawie dodaje, że w tej sytuacji mandat został wręczony za nieewidencjonowanie obrotu w kasie fiskalnej. Podatnik po otrzymaniu kary przedłożył dokumenty uzasadniające brak obowiązku ewidencjonowania obrotu przy udziale kasy. Wyjaśnił, że posiadał kasę i wykorzystywał ją w ramach szkolenia, a na dzień ukarania nie był zobowiązany do prowadzenia ewidencji w kasie. Osoba ukarana mandatem nie popełniła więc wykroczenia, w związku z czym z urzędu wystąpiono o uchylenie mandatu.
– Wniosek zawierający to uzasadnienie został rozpatrzony przez sąd i mandat został uchylony. Wpłacona kara została zwrócona – opisuje Alicja Jurkowska.



Odmowa sądu

Jolanta Strojna z UKS w Kielcach podaje, że w latach 2008 – I kwartał 2011 r. inspektorzy nałożyli 3678 mandatów karnych. Odwołania od prawomocnych mandatów wniosło 11 ukaranych. We wszystkich przypadkach sądy oddaliły wnioski o uchylenie mandatów. W UKS w Białymstoku w okresie od 1 stycznia 2009 do 31 marca 2011 r. były tylko 3 wnioski o uchylenie mandatu. We wszystkich przypadkach sąd odmówił uchylenia.
Również w UKS w Olsztynie w latach 2009 – 2010 oraz w I kwartale 2011 r. nie było przypadku uchylenia mandatów przez sąd. W tym okresie podatnicy złożyli wnioski o uchylenie mandatu zaledwie kilka razy.
Są też urzędy, w których nie występują przypadki uchylania mandatów.
– Na terenie działania naszego urzędu od przynajmniej 2 lat (z dużym prawdopodobieństwem także wcześniej) nie doszło do uchylenia mandatu – stwierdza Bogusław Jóźwik z UKS w Szczecinie.
Według niego instytucja uchylenia prawomocnego (a więc przyjętego) mandatu karnego jest potocznie (i błędnie) nazywana odwołaniem od mandatu – a w rzeczywistości nie jest to środek odwoławczy. To raczej instytucja stwierdzenia nieważności.
W UKS w Poznaniu i Katowicach także nie wystąpiły przypadki uchylenia przez sąd mandatu.
– Inspektorzy karę w postaci mandatu wymierzają zawsze wtedy, gdy nie ma wątpliwości, że zachowanie sprawcy jest zabronione i wyczerpuje znamiona wykroczenia – tłumaczy Grażyna Hermann-Perek z UKS w Poznaniu.
W UKS w Zielonej Górze w ciągu ostatnich 5 lat nie wystąpił przypadek uchylenia przez sąd nałożonego mandatu.
– Od dwóch lat żaden ukarany nie zwracał się z wnioskiem o uchylenie mandatu – mówi Anna Baran z UKS w Zielonej Górze.
Bartosz Stróżyński z UKS w Bydgoszczy uważa, że taka statystyka wynika z przygotowania merytorycznego inspektorów wymierzających mandaty, jak i profesjonalnego przeprowadzania samego postępowania. Wszystkie kwestie sporne są wyjaśniane po to, żeby uniknąć sytuacji, w której sprawa rozstrzygana jest przed sądem.
Postępowania mandatowe
Postępowania mandatowego nie stosuje się, jeżeli:
● w związku z wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej, chyba że do chwili przyjęcia mandatu karnego wymagalna należność została w całości uiszczona
● zachodzi zbieg przepisów, a ten sam czyn sprawcy wykroczenia skarbowego wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa skarbowego
● za wykroczenie skarbowe należałoby orzec przepadek przedmiotów.