Jak wygląda odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych? Kto tej odpowiedzialności podlega? Czy możliwe jest nieumyślne naruszenie dyscypliny?
Ustawa z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz.U. z 2005 nr 14, poz. 114 z późn. zm.), reguluje między innymi zagadnienia takie jak: kto odpowiada za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, jakie czyny stanowią takowe naruszenia, jak wygląda procedura w sprawach orzekania o naruszenie dyscypliny finansów publicznych oraz jaki jest katalog kar za wskazane w ustawie przewinienia. Odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych podlegają:
● osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy jednostki sektora finansów publicznych albo jednostki niezaliczanej do sektora finansów publicznych otrzymującej środki publiczne lub zarządzającego mieniem tych jednostek;
● kierownicy jednostek sektora finansów publicznych;
● pracownicy jednostek sektora finansów publicznych, którym powierzono określone obowiązki w zakresie gospodarki finansowej lub czynności przewidziane w przepisach o zamówieniach publicznych;
● osoby gospodarujące środkami publicznymi przekazanymi jednostkom niezaliczanym do sektora finansów publicznych.
Katalog czynów stanowiących naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest katalogiem zamkniętym. Same jednak normy wskazane w ustawie nie zawsze są wystarczające do stwierdzenia naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Wynika to z faktu, iż stwierdzenie popełnienia poszczególnych czynów wiązać się może z naruszeniem innych norm prawa materialnego. Aby mówić o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, musi zostać spełnionych kilka przesłanek. Po pierwsze czyn musi popełnić któraś z osób wymienionych w art. 4 ustawy. Po drugie osoba ta popełnia czyn, który w tym czasie jest już uznany za czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych. Nie można zapominać, iż aby stwierdzić karalność czynu, ważne jest, aby w trakcie jego popełnienia poza przepisami ustawy (normy sankcjonujące) obowiązywały także inne ustawy niezbędne do opisu czynu stanowiącego naruszenie dyscypliny finansów publicznych (normy sankcjonowane). Tym samym można stwierdzić, iż ustawa o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych określa ramy, które są wypełnione treścią praw i obowiązków wynikających z innych ustaw.
Kolejną kwestią, i w mojej opinii najważniejszą, jest możliwość przypisania winy osobie dopuszczającej się naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Niewątpliwie o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych możemy mówić zarówno w przypadku wykazania, iż naruszenie nastąpiło umyślnie, jak i nieumyślnie. Pod pojęciem umyślnego naruszenia dyscypliny finansów publicznych ustawodawca rozumie zarówno sytuacje, gdy sprawca miał zamiar naruszyć dyscyplinę finansów publicznych, to jest chciał tego, albo przewidując taką możliwość godził się na to. Natomiast naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest popełnione nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru dopuścił się naruszenia, jednak dopuścił się go na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach. Ponadto obwinionemu należy dowieść, że możliwość popełnienia naruszenia dyscypliny finansów publicznych przewidywał albo mógł przewidzieć. Jako że kwestie winy są związane ze stroną podmiotową (subiektywną) naruszenia, są one kluczowe w orzekaniu o odpowiedzialności z tej ustawy.
Odpowiedzialność ponosi zarówno osoba, która popełniła czyn stanowiący naruszenie, jak też osoba, która wydała polecenie dokonania takiego czynu. Ustawa przewiduje kilka wyjątków od tej zasady, zwalniających osoby wydające polecenia z odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Nie można również zapominać o odmiennościach występujących w postępowaniu. Postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest bowiem szczególnym postępowaniem dyscyplinarnym. Jest to postępowanie o odrębnej, w szczególności od postępowania administracyjnego i karnego, procedurze.