Gminy prowadzą swoją gospodarkę finansową na podstawie budżetu, który ma charakter lokalnego planu określającego dochody i wydatki na dany rok budżetowy oraz planowane przychody i rozchody.
Nasza czytelniczka rozpoczęła pracę w urzędzie gminy. Ma pomagać w sporządzaniu budżetów dla gminy.
– Czy taki budżet każda gmina określa samodzielnie – pyta pani Jadwiga z Poronina.
Tak. Edyta Garlicka, menedżer i radca prawny w kancelarii prawniczej Deloitte Legal, wyjaśnia, że organy gminy są upoważnione do samodzielnego podejmowania decyzji dotyczących gospodarowania mieniem gminy i wykorzystania komunalnych środków finansowych – oczywiście w granicach obowiązującego prawa – i w tym zakresie nie podlegają innym organom czy instytucjom publicznym.
– Organy nadzoru mogą dokonywać oceny gospodarowania mieniem komunalnym, ale dotyczy to wyłącznie zgodności z prawem, nie zaś celowości podejmowanych działań czy też gospodarności – ostrzega Edyta Garlicka.

Uchwalanie budżetu

Zasady uchwalania budżetu oraz terminy prac nad budżetem są szczegółowo unormowane w przepisach o samorządzie gminnym oraz w ustawie o finansach publicznych.
Jak podaje nam Edyta Garlicka, budżet jest uchwalany na dany rok kalendarzowy, przyjmowany w formie uchwały budżetowej (która obejmuje budżet jako taki oraz załączniki do tego budżetu, w których np. umieszcza się zestawienie planowanych kwot dotacji czy plany przychodów i kosztów samorządowych zakładów budżetowych).
– Wyłączną kompetencję do jego uchwalania ma rada gminy. Projekt takiej uchwały przygotowywany jest przez zarząd gminy – tłumaczy nasza rozmówczyni z kancelarii prawniczej Deloitte Legal.
Dodaje, że przy tworzeniu projektu budżetu danej gminy zarząd powinien uwzględnić w szczególności potrzebę realizacji zadań własnych (np. z zakresu gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska, lokalnego transportu zbiorowego czy ochrony zdrowia), ale także realne możliwości dochodowe gminy, planowane stawki podatkowe potrzeby inwestycyjne czy też oczekiwania mieszkańców danej gminy.
– Uchwała budżetowa określa w szczególności łączną kwotę planowanych dochodów i wydatków, kwotę planowanego deficytu, względnie nadwyżki budżetowej, łączną kwotę planowanych przychodów i rozchodów czy też limit zobowiązań z tytułu udzielanych kredytów lub pożyczek lub emitowanych papierów wartościowych (np. obligacji komunalnych) – wyjaśnia Edyta Garlicka.
Podkreśla również, że szczegółowo treść budżetu normuje ustawa o finansach publicznych, przy czym rada gminy nie może uchwalić budżetu, w którym planowane wydatki bieżące są większe niż planowane dochody bieżące powiększone o nadwyżkę z lat ubiegłych oraz wolne środki, zgodnie z zasadą równowagi budżetowej.

Projekt uchwały

Do 15 listopada danego roku poprzedzającego rok budżetowy zarząd gminy zobowiązany jest do opracowania i przekazania projektu uchwały budżetowej zarówno radzie danej gminy, jak i regionalnej izbie obrachunkowej, która kontroluje gospodarkę finansową gminy oraz sprawuje nadzór nad działalnością samorządu w zakresie spraw budżetowych. Jak stwierdza Edyta Garlicka, wraz z projektem uchwały budżetowej zarząd gminy przekazuje radzie uzasadnienie do przedstawionego projektu uchwały budżetowej oraz inne materiały informacyjne. Zarząd gminy jest zobowiązany do uzyskania opinii regionalnej izby obrachunkowej o planowanym budżecie zawsze przed jego uchwaleniem.
– Rada gminy jest zobligowana do podjęcia uchwały budżetowej nie później niż przed rozpoczęciem danego roku budżetowego (a więc przed 1 stycznia każdego kolejnego roku) – przypomina Edyta Garlicka. W szczególnie uzasadnionych przypadkach termin ten może być przedłużony do 31 stycznia. Do czasu podjęcia uchwały budżetowej, nie później jednak niż do 31 stycznia danego roku budżetowego, podstawą prowadzonej gospodarki budżetowej może być projekt budżetu przedstawiony radzie gminy. W razie nieuchwalenia budżetu do 31 stycznia, budżet danej gminy w zakresie zadań własnych i zleconych uchwala regionalna izba obrachunkowa w terminie do końca lutego.
– Uchwalony budżet jest ogłaszany w trybie przewidzianym dla przepisów gminnych, a obowiązek publikacji takiego ogłoszenia obciąża wójta gminy (burmistrza, prezydenta miasta) – informuje Edyta Garlicka.
Budżet jest realizowany przez zarząd danej gminy, przy czym zmiany w toku jego realizacji są ściśle reglamentowane prawnie (np. mogą się wiązać ze zmianą kwot subwencji czy też dotacji).
Ważne!
Gmina jako jednostka samorządu terytorialnego dysponuje suwerennością w zakresie prowadzonej gospodarki finansowej