Przepisy podatkowe nie posługują się pojęciem refakturowania usług, co nie oznacza, że jest to zabronione. Praktyka stosowania przepisów o podatku od towarów i usług wykształciła zasady dokonywania refakturowania.

Zagadnienia dotyczące refakturowania usług wzbudzały bardzo wiele kontrowersji zarówno na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług z 1993 roku, jak również na gruncie aktualnie obowiązującej ustawy o VAT z 2004 roku.
Brak definicji
Większość problemów związanych z refakturowaniem wynika głównie z faktu, że w przepisach polskiego prawa podatkowego brak jest legalnej definicji refakturowania. W związku z tym praktyka podatkowa opiera się na dotychczasowym dorobku orzecznictwa, jak również interpretacjach organów podatkowych w tym zakresie.
Termin refakturowanie jest potocznym określeniem czynności wystawiania faktur, które mają na celu przeniesienie ciężaru wydatku na osoby trzecie. Jednym z częstszych przypadków refakturowania usług jest przypadek, gdy podmiot otrzymujący fakturę z tytułu świadczonych usług telekomunikacyjnych wystawia fakturę (refakturę) na podmiot, który z tych usług faktycznie korzysta, przy zastosowaniu tych samych wartości (ceny i stawki VAT), jakie zostały wyszczególnione na fakturze pierwotnej.
Orzecznictwo sądowe
Jednym z najistotniejszych orzeczeń sądowych, w przedmiocie refakturowania, jest wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 października 2001 r. (sygn. akt III SA 1466/00). W wyroku tym sąd podjął próbę wyjaśnienia istoty refakturowania. Zdaniem sądu refakturowanie usług oznacza fakturowanie usługi świadczonej przez podatnika podatku od towarów i usług przy pomocy osoby trzeciej. Podatnik wykonujący usługę przy pomocy osoby trzeciej ma obowiązek jej fakturowania. Orzeczenie powyższe, choć zostało wydane na gruncie ustawy o VAT z 1993 roku. zachowuje nadal swoją aktualność.
Bardziej precyzyjnie elementy refakturowania określone są w interpretacjach organów podatkowych (zob. postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego w Ostrowie Wielkopolskim z 29 czerwca 2006 r., nr PP/443-37/2006, postanowienie naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w Gdańsku z 30 czerwca 2006 r., nr DV/443-64/06).
Większość z elementów, które określają refakturowanie usług, nie budzi wątpliwości. Jednak dwa jego elementy, a mianowicie stawka i podstawa opodatkowania, sprawiają w praktyce bardzo wiele kontrowersji.
Stawka podatku
W przypadku refakturowania usług należy stosować zawsze tą samą stawkę podatku od towarów i usług (ewentualnie zwolnienie z tego podatku), jaka wynika z faktury pierwotnej. Stwierdzić należy, że odsprzedaż danej usługi podlega opodatkowaniu stawką właściwą dla tej usługi na każdym szczeblu obrotu gospodarczego - jest to zasada przywiązania stawki do przedmiotu opodatkowania, niezależnie od sposobu dokonywania odsprzedaży danej usługi (zob. postanowienie naczelnika Urzędu Skarbowego w Głogowie z 22 listopada 2006 r., nr PP-443/1/35/06, postanowienie naczelnika Urzędu Skarbowego w Mielcu z 2 sierpnia 2006 r., nr US.VI-443-17/06).
Nieco inna sytuacja jest natomiast w przypadku nabycia usług korzystających ze zwolnienia z podatku od towarów i usług. Przykładem mogą być tu usługi pocztowe, świadczone przez Pocztę Polską. Usługi te (sklasyfikowane w PKWiU pod symbolem 64.11), wymienione w poz. 2 załącznika nr 4 do ustawy o VAT, korzystają na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 1 tej ustawy ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem od towarów i usług. Jak więc powinien zachować się podmiot, chcący nabyte uprzednio usługi pocztowe refakturować na swojego kontrahenta?
Na wstępie należy zaznaczyć, że ustawa o VAT wyróżnia dwa rodzaje zwolnień, a mianowicie podmiotowe i przedmiotowe. Cechą zwolnień przedmiotowych jest zwolnienie z opodatkowania określonych czynności bez względu na cechy podmiotu je świadczącego. Natomiast ze zwolnień podmiotowych mogą korzystać tylko podmioty spełniające wymienione w ustawie przesłanki.
Wskazane zwolnienie przewidziane dla usług pocztowych jest kompilacją zwolnienia przedmiotowo-podmiotowego. W konsekwencji nabycie zwolnionych z opodatkowania usług pocztowych nie będzie uprawniało do refakturowania ich w oparciu o zwolnienie z podatku od towarów i usług, gdyż nie została tu spełniona przesłanka dotycząca elementu podmiotowego, co z kolei skutkować będzie koniecznością refakturowania tego typu usług na zasadach ogólnych (zob. postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego Warszawa Ursynów z 12 stycznia 2007 r., nr 1438/443/331-133/2006/2007/AZ).
Podstawa opodatkowania
Drugim elementem rodzącym liczne wątpliwości przy refakturowaniu jest właściwe określenie podstawy opodatkowania. Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy o VAT podstawą opodatkowania jest obrót rozumiany jako kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy.
Odnosząc powyższy przepis do ustalenia podstawy opodatkowania, przy refakturze usług mogą pojawić się wątpliwości, czy podstawą opodatkowania powinna być kwota netto czy brutto wynikająca z faktury pierwotnej.
Zdecydowana większość interpretacji organów podatkowych w tej kwestii skłania się ku stanowisku, że podstawą opodatkowania przy refakturowaniu powinna być kwota netto (zob. postanowienie Naczelnika Trzeciego Urzędu Skarbowego w Radomiu z 24 października 2005 r., nr 1473/VW/443/280/198 /2005/JW). Ponieważ dokonując refakturowania podatnik nie może dokonywać żadnych doliczeń do wartości zakupionej usługi (towaru) na fakturze wystawionej przez podatnika zarówno kwota netto, jak i wartość podatku musi być identyczna jak na fakturze potwierdzającej zakup. Powyższe odnosi się także do zakupu usług noclegowych, gastronomicznych, paliwa, wynajmu samochodów (zob. postanowienie naczelnika Urzędu Skarbowego w Ostrowie Wielkopolskim z 29 czerwca 2006 r., nr PP/443-37/2006, postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego Wrocław-Stare Miasto z 18 stycznia 2006 r., nr PP/443-243/3456/05).
Podkreślić jednak należy, że w praktyce organów podatkowych można spotkać się z odmiennym poglądem, opierającym się na założeniu, że kwota mająca być podstawą opodatkowania przy refakturowaniu może być ustalona przez strony transakcji. Przepisy prawa podatkowego nie regulują, w jaki sposób ustala się wysokość kwoty należnej z tytułu sprzedaży. Kwestia ta uzgadniana jest przez strony transakcji, a kwota należna jest efektem ich wzajemnego porozumienia. Mając powyższe na uwadze, podatnik może w dowolny sposób (...) ustalić kwotę należną, za jaką odsprzedaje usługi (zob. postanowienie naczelnika Urzędu Skarbowego Kraków-Śródmieście z 3 czerwca 2005 r., nr PP/443-16/05/TK).
Usługi złożone
W praktyce podatkowej dość często możemy się spotkać z refakturowaniem tzw. usług złożonych. Choć usługi te nie zostały zdefiniowane na gruncie ustawy o VAT, przez to pojęcie należy rozumieć usługi składające się ze świadczeń, które w innych okolicznościach mogłyby stanowić odrębny przedmiot opodatkowania. Jako przykład można wskazać tu między innymi refakturę ze usługę organizacji szkolenia składającą się dodatkowo z usługi gastronomicznej, noclegowej i transportowej.
Opierając się na interpretacjach organów podatkowych, a także na orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (zob. sprawa C-349/96 Card Protection Plan Ltd a Commissioners of Customs and Excise), stwierdzić należy, że co do zasady każde świadczenie dla celów opodatkowania podatkiem od towarów i usług powinno być traktowane jako odrębne i niezależne. Jednakże w sytuacji, gdy jedna usługa pod względem celowościowym i ekonomicznym obejmuje kilka powiązanych ze sobą świadczeń, usługa ta nie powinna być dzielona dla celów podatkowych. Konsekwentnie należy stwierdzić, że przy refakturowaniu np. usługi szkoleniowej nie należy wyszczególniać w przedmiocie opodatkowania każdej z usług wchodzących w skład usługi zasadniczej.
KTO WYSTAWIA FAKTURY VAT
Podatnicy są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy.
KIEDY MOŻNA WYSTAWIĆ REFAKTURĘ
Z możliwością wystawienia refaktury będziemy mieli do czynienia, gdy zostaną spełnione następujące przesłanki:
  • przedmiotem refakturowania mogą być tylko i wyłącznie usługi,
  • refakturowanie nie zmienia charakteru prawnego odsprzedawanej usługi,
  • w umowie między kontrahentami jest zastrzeżenie o odrębnym rozliczeniu (refakturowaniu) określonych usług,
  • refakturujący nie korzysta z danej usługi, a odbiorcą usługi jest podmiot, na którego usługa ta jest refakturowana,
  • dalsza odsprzedaż usług musi być dokonana po cenie zakupu, bez doliczania jakiejkolwiek marży,
  • podmiot dokonujący refakturowania stosuje taką samą stawkę VAT (lub zwolnienie), która widnieje na fakturze pierwotnej.
PRZYKŁAD REFAKTUROWANIE KOSZTÓW REMONTU
Spółka zajmuje w budynku mieszkalno-użytkowym pomieszczenia biurowe, które wydzierżawia od gminy. W pozostałych lokalach mieszkają właściciele, którzy wykupili mieszkania. Na podstawie umów z właścicielami mieszkań spółka obciąża ich opłatami za zużytą energię elektryczną, wodę, wywóz nieczystości - wystawiając refakturę. Spółka wyremontowała dach i elewację budynku otrzymując od wykonawcy fakturę za roboty remontowe opodatkowane stawką podatku od towarów i usług w wysokości 22 proc. Koszty remontu zostały proporcjonalnie do zajmowanej powierzchni rozdzielone między spółkę a właścicieli mieszkań. Refakturując usługę budowlaną należy zastosować taką samą stawkę, jaka była na fakturze pierwotnej, czyli 22 proc.
PRZYKŁAD POWSTANIE PRZYCHODU
Podatnik, który wynajmuje lokal użytkowy, otrzymuje od zakładu energetycznego fakturę VAT z tytuł dostaw energii elektrycznej do budynku. Następnie wystawia refakturę na najemcę, obciążając go kosztami zużytej energii. W fakturach dotyczących czynszu za dany miesiąc refakturuje energię za miesiąc poprzedni, zgodnie z ceną wynikającą z otrzymanej faktury zakupu. Podmiot refakturujący jest jedynie pośrednikiem pomiędzy podmiotem faktycznie świadczącym usługi a rzeczywistym odbiorcą tych usług. Przychód należny z tytułu refakturowania mediów powinien być wykazany w dacie wykonania usługi, która jest datą wystawienia refaktury.
Agnieszka Ryms
ekspert podatkowy, kancelaria adwokacka Marcina Górskiego
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 29 ust. 1, art. 106 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.).