Wartość kwot do zapłaty po kontrolach skarbowych w firmach wzrosła w 2009 roku o 48,5 proc. Zdaniem przedsiębiorców to skutek lepszego typowania podmiotów do kontroli skarbowych. Aby uniknąć przykrych konsekwencji kontroli, firmy powinny na bieżąco monitorować ryzyko.
W 2009 roku przeprowadzono 1068 kontroli skarbowych, które przyniosły ustalenia w wysokości 2 430 415 tys. zł. Zatem średnie ustalenie na jedną kontrolę to 239 025 zł.
Zdaniem ekspertów z kancelarii Nowakowski i Wspólnicy trudno wskazać czynniki gospodarcze, makroekonomiczne, społeczne czy administracyjne, które mogłyby być przyczyną tak ogromnego wzrostu wykrywanych u podatników błędnych rozliczeń.
– Przyczyny tak znaczącego wzrostu ustaleń jednostkowych wynikają ze skomplikowanego systemu podatkowego oraz różnej interpretacji przepisów – stwierdza Marko Dolžan, prezes zarządu Polfa Łódź.
Jednocześnie dodaje, że w ubiegłym roku w Polfie Łódź zanotowano 14 kontroli podatkowych, natomiast ani jednej skarbowej.

Precyzja doboru

Przyczyną wzrostu wysokości ustaleń podatkowych w roku 2009, przy jednoczesnym spadku liczby kontroli i braku wzrostu liczby przestępstw karnych skarbowych może wynikać z faktu ukierunkowania działań kontrolnych na określone branże. Mirosław Skorupa, członek Komitetu Koordynacyjnego Dystrybutorów Lekkiego Oleju Opałowego przy Polskiej Izbie Paliw Płynnych, jako przykład wskazuję sprzedawców lekkiego oleju opałowego (LOO). Przepisy prawne regulujące obrót LOO są bardzo skomplikowane, co powoduje rozbieżności interpretacyjne i rodzi liczne wątpliwości nie tylko wśród podatników, ale również wśród organów kontroli podatkowej oraz sądów administracyjnych.
– Niejasne prawo organy kontroli interpretują na swoją korzyść – podkreśla Mirosław Skorupa.
Dodaje, że niejasne regulacje w zakresie oświadczeń nabywców LOO o jego przeznaczeniu na cele grzewcze są przyczyną licznych problemów przedsiębiorców. Praktyka wskazuje, że braki formalne oświadczeń, pomyłki i błędy pisarskie powodują, że kontrolujący uznaje takie oświadczenie za nieważne, co skutkuje wydawaniem przez organy kontroli celnej decyzji wymiarowych opiewających na wiele milionów złotych.
– Stosowany przez organy kontroli skarbowej i podatkowej sposób postępowania i wydawane w jego efekcie wielomilionowe decyzje wymiarowe zachęcają te organy do wszczynania kontroli podatkowych w tej branży i dotyczą w szczególności podatku akcyzowego – podaje Mirosław Skorupa.

Niewiedza urzędników

Wyniki kontroli urzędów kontroli skarbowej (dalej UKS) zaskakują szczególnie w obliczu ograniczonej liczby zmian w przepisach podatkowych, z jaką mieliśmy do czynienia w zeszłym roku. Według Agnieszki Durlik-Khouri, eksperta Krajowej Izby Gospodarczej, zastanawiające jest również to, że liczba nieprawidłowości nie pokrywa się z doniesieniami dotyczącymi wzrastającej liczby przestępstw karnych skarbowych. Wyniki kontroli powinny skłonić w Ministerstwo Finansów do rewizji polskiego prawa podatkowego oraz zasad funkcjonowania aparatu skarbowego.
– Jeśli nadal wykrywa on coraz więcej błędnych rozliczeń podatkowych, to oznaczać to może, że jego pracownicy często udzielają zainteresowanym przedsiębiorcom błędnych informacji – uważa Agnieszka Durlik-Khouri.
Ekspert dodaje, że skala popełnianych błędów wynika m.in. z bardziej skomplikowanych systemów prawa podatkowego w Europie. Problemem może być również niekompetencja urzędników skarbowych, którzy zamiast pomagać przedsiębiorcom korygować ich błędy w odpowiednim czasie, zlecają przeprowadzenie kontroli, co w zeszłym roku mogło wiązać się ze zmniejszonymi wpływami podatkowymi i potrzebą zasilenia budżetu.



Odpowiedzialność za błędy

Skutki ewentualnych błędów w deklaracjach i zeznaniach podatkowych nie dotyczą tylko osób prawnych i nie ograniczają się do zapłaty zaległego podatku wraz z odsetkami. Tam gdzie dla spółki problem się kończy, zwykle zaczyna się on dla członków jej zarządu – zwłaszcza tych podpisujących dokumenty składane w urzędach skarbowych.
– Do tej pory nie wiedziałem, że organ podatkowy często kieruje zarzuty wprost przeciw osobom podpisującym dokumenty, a nie przeciw osobom faktycznie odpowiedzialnym za błąd – podkreśla Marko Dolžan.
Z kolei Agnieszka Durlik-Khouri tłumaczy, że praktykę kierowania zarzutów przeciwko osobom podpisującym dokumenty, a nie je tworzącym, można uznać za wadliwą, jednak wynika ona z konstrukcji przepisów.
– Ważnym elementem struktury organizacyjnej każdego przedsiębiorstwa powinien więc być dokument jasno wskazujący osoby odpowiedzialne za generowanie informacji, które pojawiają się w formularzach podatkowych – podpowiada Agnieszka Durlik-Khouri.

Zmiana podejścia

Liczba kontroli w roku 2009 spadła, a działalność organów się poprawiła. Takie doświadczenia ma Piotr Kowalski, dyrektor ekonomiczny Toruńskich Zakładów Materiałów Opatrunkowych.
– Odnoszę wrażenie, że aktywność inspektorów przeniosła się z podmiotów często kontrolowanych (np. w zakresie zwrotu VAT), u których dotąd nie stwierdzano poważnych uchybień na inne jednostki, w których istnieje większa szansa wykrycia nieprawidłowości. Ma także miejsce pewna tendencja lepszego traktowania rzetelnych podatników – mówi Piotr Kowalski.
Nasz rozmówca uważa, że istotną rolę przy monitorowaniu ryzyk oraz wykrywania potknięć w zakresie podatków odgrywa właściwe ustalenie zakresów obowiązków, schematu obiegu dokumentów (w tym również digitalizacja tego procesu) oraz dobór odpowiedniego oprogramowania finansowo-księgowego. Te narzędzia umożliwiają identyfikację miejsc, gdzie pojawiają się ryzyka oraz potknięcia w rozliczeniach podatkowych.
OPINIA
Jarosław Ostrowski,
wspólnik, radca prawny, doradca podatkowy kancelarii Nowakowski i Wspólnicy
Za oszustwo podatkowe uznawane jest każde podanie nieprawdy w deklaracji podatkowej (np. zeznaniu). Wykrycie tego rodzaju nieprawidłowości w toku kontroli powoduje w wielu przypadkach (zwykle po wydaniu decyzji), że postępowanie karne skarbowe prowadzone jest przeciwko osobie, która zeznanie podpisała, i to ona musi wyjaśnić okoliczności powstania pomyłki. I tu częstokroć pojawia się problem, gdyż posiadanie przez zarząd szczegółowych informacji na temat wszystkich spraw związanych ze zobowiązaniami podatkowymi jest praktycznie niemożliwe. Wielokrotnie osoby podpisujące zeznania działają zwyczajnie w zaufaniu do swoich współpracowników. Z tego względu niezwykle istotne jest w przedsiębiorstwie, by istniały bardzo wyraźnie wyznaczone zakresy obowiązków poszczególnych osób uczestniczących (bądź dostarczających informacji) w sporządzaniu deklaracji. Wówczas możliwe jest przypisanie odpowiedzialności za podanie nieprawdy do tej osoby, która w istocie popełniła błąd. Wówczas osoba podpisująca zeznanie będzie odpowiadać jedynie za wykroczenie polegające na niedopełnieniu obowiązku nadzoru.
DGP