Zwiększy się zakres uprawnień wykonywanych przez urzędników w ramach kontroli krzyżowych. Inspektor skarbowy zweryfikuje nie tylko bezpośredniego kontrahenta podatnika. Kontrolujący będzie mógł żądać dokumentów od pozostałych uczestników obrotu.
W ramach kontroli skarbowej inspektor sprawdzi nie tylko dokumenty przedsiębiorcy, któremu kontrolowany wystawił fakturę, ale również innych podmiotów biorących choćby pośredni udział w dostawie towaru lub usługi. Rozszerzenie zakresu tzw. kontroli krzyżowych zakłada rządowa nowelizacja ustawy o kontroli skarbowej, którą rozpatruje dziś Senat.
Zdaniem Andrzeja Nikończyka, doradcy podatkowego, partnera w Kancelarii KND & Partnerzy, zwiększenie uprawnień urzędów kontroli skarbowej przez możliwość zbierania dokumentów od dostawców kontrahenta kontrolowanego pozwoli sprawdzić cały przebieg transakcji dotyczących danego towaru lub usługi. Jednak do postawienia zarzutów kontrolowanemu nie wystarczy tylko dokumentacja uzyskana od innych przedsiębiorców. Zgodnie z orzecznictwem sądów administracyjnych, konieczne jest również wykazanie braku dobrej wiary kontrolowanego.
– Zatem nieświadomi uczestnicy oszustw nie powinni się obawiać nowych uprawnień urzędów kontroli skarbowej – uspokaja Andrzej Nikończyk.

Oszustwa karuzelowe

Zmiana przepisów znajdzie zastosowanie głównie w postępowaniach w sferze VAT i prawa do odliczeń podatku naliczonego. Ma to znaczenie w szczególności w oszustwach podatkowych typu karuzelowego, w których występuje łańcuch dostaw i wielość uczestniczących w nim podmiotów.
– Rozszerzenie zakresu podmiotów, od których organy kontroli skarbowej będą mogły żądać dokumentów związanych z transakcją, przyspieszy tok postępowania kontrolnego lub kontroli podatkowej – ocenia Dariusz Malinowski, doradca podatkowy, partner w KPMG.
Obecnie inspektor, aby żądać dokumentacji związanej z daną transakcją od podmiotu, który nie był bezpośrednim kontrahentem kontrolowanego, musi wszcząć w tym zakresie odrębne postępowanie.
– W wyniku nowelizacji wezwanie będzie mogło zostać skierowane do takiego podmiotu w ramach toczącego się już postępowania kontrolnego lub kontroli podatkowej – uważa Dariusz Malinowski.
Podmioty uczestniczące w łańcuchu dostaw będą mogły uniknąć wszczynania wobec nich postępowań kontrolnych, przekazując żądaną dokumentację dotyczącą jedynie wybranych transakcji.



Powiązania pośrednie

Przy definiowaniu powiązań pośrednich mogą jednak powstać wątpliwości interpretacyjne. W ocenie dr. Krzysztofa Biernackiego, doradcy podatkowego w Roedl & Partner trudno jednoznacznie wskazać, jakie podmioty pośrednio biorą udział przy realizacji danej transakcji.
– Czy są to tylko kolejni podatnicy tworzący łańcuch transakcji, czy również inne przedsiębiorstwa zaangażowane w realizację transakcji, np. przewoźnicy lub prowadzący skład towarów objętych kontrolowaną transakcją, a zatem podmioty towarzyszące transakcji – zastanawia się nasz rozmówca.
Zdaniem eksperta językowa wykładnia dopuszcza szeroki krąg podmiotów, które mogą być kontrolowane. Dopiero wykładania celowościowa może ograniczyć grupę podatników wyłącznie do kolejnych przedsiębiorców biorących udział w transakcji, wyłączając podmioty towarzyszące.
Nowelizacja rozszerza zakres kontroli krzyżowych nie tylko o nowe kategorie przedsiębiorców, ale również o podmioty niebędące przedsiębiorcami, np. fundacje, stowarzyszenia z wyłączeniem osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej w okresie objętym kontrolą.

Czynności sprawdzające

Mikołaj Bieniasz, radca prawny, doradca podatkowy z kancelarii Linklaters, zwraca uwagę, że kontrola krzyżowa zaliczana jest do czynności sprawdzających. Oznacza to, że nie mają tu zastosowania określone gwarancje przyznane przedsiębiorcom dotyczące m.in. ograniczenia liczby kontroli w ciągu roku.
– Z jednej strony nowe regulacje zwiększają skuteczność i efektywność kontroli. Z drugiej uniemożliwiają właściwe przygotowanie się do kontroli przez przedsiębiorcę i utrudniają działalność przez brak ograniczenia ilości takich kontroli w ciągu roku – podsumowuje ekspert.
Ustawa przyznaje ponadto uprawnienia do żądania dokumentów od kontrahentów kontrolowanego również pracownikom urzędów kontroli skarbowej. Teraz mają je tylko inspektorzy.
– Ocena, które dokumenty są związane z kontrolowaną transakcją i powinny być udostępnione, wykracza poza zakres czynności technicznych, zatem to inspektor kontroli skarbowej powinien określać zakres żądanych dokumentów – uważa Andrzej Nikończyk.