Umorzony przez gminę czynsz za lokale komunalne to przychód z innych źródeł. Fiskus żąda od oddłużonych najemców rozliczenia podatku dochodowego. Lokatorom, których nie stać na zapłatę czynszu, gmina musi wystawić PIT-8C.

Organy podatkowe stoją na stanowisku, że umorzony przez gminę zaległy czynsz i odsetki są dla lokatorów mieszkań należących do gminy przychodem z innych źródeł. Oznacza to obowiązek zapłaty podatku. Gmina musi wystawić PIT-8C z wykazaną kwotą umorzenia, a lokator powinien ją rozliczyć w zeznaniu rocznym.

Potwierdzają to również wojewódzkie sądy administracyjne. W orzecznictwie sądowym od dawna podkreśla się, że nieodpłatnym świadczeniem jest wszystko to, co powoduje realne przysporzenie. Umorzenie długu to wymierna korzyść, bo lokator oszczędza konkretne pieniądze. Niemniej w przypadku oddłużenia lokatorów mieszkań należących do gminy dochodzi do absurdu. Żąda się zapłaty podatku od osób, których nie stać nawet na regularne płacenie za mieszkanie komunalne. Gmina nie jest przecież zwyczajnym wierzycielem, podejmując decyzję o oddłużeniu najemców, rezygnuje z części swojego budżetu. Jej finanse i uchwały podlegają ścisłemu nadzorowi. Ryzyko nadużyć podatkowych jest zminimalizowane praktycznie do zera.

Czy racjonalny ustawodawca naprawdę chce tego, żeby obciążać podatkiem osoby, których nie stać nawet na czynsz? Pomoc socjalna jest zwolniona z podatku dochodowego. Działania gminy związane z umorzeniem czynszu też mają taki charakter. Niestety, te ostatnie nie zostały wymienione w ustawie o PIT jako zwolnione z podatku.

Oczywiście oddłużeni najemcy mogą występować z wnioskami o umorzenie podatku w urzędzie skarbowym. Niemniej jednak umorzenie to ulga uznaniowa. Oznacza to, że organ podatkowy może, ale nie musi, jej udzielić, nawet jeśli zachodzą ku temu przesłanki.



Czy można opodatkować umorzenie czynszu najbiedniejszym mieszkańcom gminy, których nie stać na jego zapłatę? Okazuje się, że można. Potwierdzają to organy podatkowe oraz sądy administracyjne, np. WSA we Wrocławiu w wyroku z 7 grudnia 2009 r. ,sygn. akt I SA/Wr 1483/09.

Gmina umarza...

Niekorzystna interpretacja nie dotyczy abstrakcyjnej sytuacji, ale realnych pieniędzy. Jedna ze spółek gminnych w marcu 2009 r. wystąpiła do ministra finansów o wydanie interpretacji indywidualnej. Wyjaśniła, że jako spółka ze 100-proc. udziałem gminy zarządza i administruje zasobami gminnymi. Zajmuje się też windykacją należności czynszowych. Spółka zauważyła jednak, że rada miejska w uchwale zezwoliła na umarzanie w całości lub części zaległego czynszu oraz odsetek. Gmina jako właściciel mieszkań pozwoliła na umorzenie zaległych czynszów m.in. osoby zmarłej, która samotnie zamieszkiwała, przedawnionych powyżej trzech lat czy poniżej wartości kosztów postępowania sądowego. Przezorna spółka zapytała, czy umorzony czynsz wraz z odsetkami może stanowić przychód oddłużonego lokatora. Choć podkreśliła, że jej zdaniem o przychodzie, a co za tym idzie o opodatkowaniu, nie może być mowy.

...MF opodatkowuje...

Jakież musiało być zdumienie spółki, gdy okazało się, że musi traktować umorzony czynsz i zaległe odsetki jako przychód do opodatkowania. W ocenie MF korzyści, jakie osiąga dłużnik z tytułu umorzenia należności, stanowią dla niego realne przysporzenie. W efekcie zwolnienia dłużnika z całości lub części długu następuje u niego trwały przyrost majątku. Umorzenie zobowiązania oznacza zmniejszenie lub zlikwidowanie zobowiązania pieniężnego, skutkiem czego jest wystąpienie po stronie dłużnika określonej korzyści. W związku z tym spółka należąca do gminy musi wystawić oddłużonemu najemcy informację PIT-8C. Takiej informacji nie trzeba sporządzać tylko w przypadku osoby, która zmarła.



....a sąd potwierdza...

Taką interpretację w pełni potwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu. Również w jego ocenie umorzenie przez wierzyciela zobowiązania osoby fizycznej z tytułu należności czynszowych jest tożsame ze spełnieniem na jego rzecz nieodpłatnego świadczenia. Prowadzi ono bowiem do bezspornego przysporzenia w majątku dłużnika, który zostaje w ten sposób zwolniony z długu. I niestety, w obecnym stanie prawnym jest to teza uzasadniona. Zgodnie z orzecznictwem sądy administracyjne bardzo szeroko traktują przychód z nieodpłatnych świadczeń.

...powstanie przychodu

W sytuacji obniżki czynszu przez właściciela mieszkania, np. gminę, istnieje ryzyko, że organy podatkowe mogą próbować przypisać najemcy przychód.
– Będzie to istotne zwłaszcza wówczas, gdy np. gmina obniży stawkę czynszu tylko niektórym z lokatorów mieszkań znajdujących się w tym samym budynku – mówi Tomasz Siennicki, doradca podatkowy z Kancelarii Marciniuk i Wspólnicy.
W obowiązującym w Polsce systemie podatku dochodowego zasadą jest, że wszystkie przysporzenia majątkowe, które nie są objęte wyraźnym wyłączeniem albo zwolnieniem, powinny być opodatkowane. Ryszard Brudkiewicz, radca prawny z Kancelarii Brudkiewicz, Musiał, Suchecka i Partnerzy, przestrzega jednak przed mechanicznym stosowaniem tej reguły. To prowadziłoby do objęcia podatkiem np. pomocy sąsiedzkiej przy wykonywaniu prac domowych, przeprowadzkach itp. W większości przypadków fiskus posługuje się jednak koncepcją racjonalnego ustawodawcy i nie interesuje się takimi zdarzeniami. Koncepcja ta powinna mieć zastosowanie właśnie wtedy, gdy gmina umarza w całości lub w części czynsz najsłabiej sytuowanych lokatorów mieszkań komunalnych.
– Skoro jednak zagadnienie stało się przedmiotem odmiennych rozstrzygnięć, należy moim zdaniem postulować wprowadzenie wyraźnego zwolnienia przedmiotowego – uważa Ryszard Brudkiewicz.
Również w ocenie Michała Grzywacza, radcy prawnego, doradcy podatkowego z Kancelarii Grzywacz-Zawada, opodatkowanie najuboższych lokatorów, zwalnianych niejednokrotnie z obowiązku zapłaty całości lub części czynszu – choć zgodne z wykładnią literalną przepisów – wydaje się naruszać poczucie racjonalności.
– Sytuacja nie jest zupełnie beznadziejna – uważa Przemysław Hinc, doradca podatkowy, członek zarządu PJH Doradztwo Gospodarcze. Podatnik może wystąpić o ulgę w postaci umorzenia całości lub części podatku, rozłożenia go na raty lub odroczenia terminu jego płatności.