Zatrudniając w firmie narzeczoną można zaliczać jej wynagrodzenie w koszty podatkowe. Uprawnienie to ustaje z chwilą zawarcia małżeństwa.

Przedsiębiorca, który zawiera związek małżeński z osobą, którą zatrudniał w firmie traci na tym podatkowo. Zmiana stanu cywilnego osoby zatrudnionej, gdy z narzeczonego lub narzeczonej staje się ona mężem lub żoną powoduje radykalną zmianę jej statusu podatkowego. Od tej pory kosztów pracy małżonka, czyli zasadniczo wynagrodzenia nie można już zaliczać do kosztów uzyskania przychodów. W efekcie przedsiębiorca ponosi wyższe koszty zatrudnienia małżonka niż narzeczonego, czy narzeczonej.

- O tym, że przedsiębiorcy nie opłaca się zatrudniać małżonka lub małoletnich dzieci wiedzą wszyscy, którzy w małych firmach próbują wykorzystać umiejętności, dyspozycyjność i zaangażowanie członków własnej rodziny – komentuje Piotr Michalski, doradca podatkowy w Polaudit.

Wynagrodzenie wypłacone małżonkowi i małoletnim dzieciom przedsiębiorcy, zatrudnionym w firmie nie może stanowić kosztu podatkowego dla przedsiębiorcy. Zakaz ten wynika wprost z art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy o PIT (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.). Obowiązujące przepisy skutkują tym, że np. nie można uznać za koszty umowy o dzieło żony tłumaczki, gdy przedsiębiorca potrzebuje napisać list do kontrahenta.

- Jednocześnie podatnik prowadzący działalność gospodarczą może zaliczyć w koszty wynagrodzenia pobrane przez narzeczoną lub partnerkę życiową, co skłania do przypuszczenia, że ustawodawca preferuje wolne związki – stwierdza Piotr Michalski.

Nierówne traktowanie

Zdaniem Anny Litwin, doradcy podatkowego w Mazars obecne regulacje powodują nierówność podatkową osób, które zmieniają swój stan cywilny i w związku z tym zyskują w firmie status osoby współpracującej. Negatywne skutki podatkowe w praktyce dotyczą sporej grupy osób, gdyż regulacje ustawy o PIT dotyczą także wynagrodzeń małżonków wspólników spółek cywilnych lub osobowych spółek handlowych.

- Mamy do czynienia z sytuacją, w której to nie zmiana charakteru świadczonej przez narzeczoną lub narzeczonego pracy, jego wymiaru bądź zmiana wynagrodzenia, ale zmiana stanu cywilnego, skutkuje nierównym traktowaniem osób znajdujących się w identycznej sytuacji prawnej – ocenia Anna Litwin.

Również Krzysztof Pysz, doradca podatkowy z Podkarpackiego Biura Analiz Podatkowych podkreśla, że czynnikiem wyłączającym możliwość zaliczenia do kosztów podatkowych, a więc dyskryminującym jest sam fakt zawarcia małżeństwa. Cecha, która co najwyżej uzasadnić może preferencje podatkowe, prowadzi do wyższego opodatkowania.

- Obowiązki podatnika pozostają jednak bez zmian, skoro wypłacając małżonkowi wynagrodzenie z umowy o pracę powinien on pełnić funkcję płatnika. Dochodzi zaś dodatkowo odpowiedzialność za podatki małżonka-przedsiębiorcy – podkreśla Krzysztof Pysz.

Dlatego w ocenie eksperta faktycznie wypłacone należności z pracy lub usług świadczonych przez małżonka powinny zostać kwalifikowane według ogólnej definicji kosztów uzyskania przychodów.



Forma zatrudnienia

Przedsiębiorcy, którzy w celu ograniczenia negatywnych skutków podatkowych chcieliby zatrudnić męża lub żonę na umowę cywilnoprawną nie osiągną spodziewanych korzyści podatkowych. W tym przypadku mają zastosowanie takie same zasady jak w przy umowach o pracę.

Krzysztof Pysz wyjaśnia, że nie ma przeciwwskazań do zatrudniania małżonka przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Małżonek może współdziałać przy jej prowadzeniu, bez zawierania konkretnej umowy. Może także świadczyć pracę w ramach umowy o pracę, czy zlecenia.

- Jednak w każdym z tych przypadków wartość pracy małżonka nie ma prawa być uwzględniona przy obliczaniu dochodu – wskazuje nasz rozmówca.

Zmiana przepisów

Eksperci są zgodni, że konieczna jest nowelizacja ustawy o PIT w tym zakresie. Szansa na zmianę przepisów pojawiła się w ubiegłym roku, gdy senatorowie opracowali projekt umożliwiający zaliczenie do kosztów podatkowych przedsiębiorcy wynagrodzenia małżonka. Pomysł, krytykowany przez Ministerstwo Finansów, został jednak odrzucony przez senacką większość i ostatecznie trafił do kosza.

- Podawane wówczas do wiadomości tłumaczenia, że problem ten rozwiązuje możliwość wspólnego rozliczenie małżonków są oderwane od realiów gdyż przedsiębiorcy opodatkowani podatkiem liniowym nie mogą korzystać z tego rozwiązania – uważa Piotr Michalski.

Problem ten był również rozpatrywany wielokrotnie przez NSA oraz Trybunał Konstytucyjny, jednak nie doczekał się korzystnego rozstrzygnięcia.

Co można uwzględnić
- zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe) małżonka jako osoby współpracującej
- zapłaconą składkę na ubezpieczenie zdrowotne małżonka będącego osobą współpracującą, z tym że kwota składki, o którą zmniejsza się podatek, nie może przekroczyć 7,75 proc. podstawy jej wymiaru