Osoba, która w Czechach oszczędza w prywatnym funduszu na przyszłą emeryturę może skorzystać z ulgi podatkowej. Od dochodu będzie mogła maksymalnie odliczyć 12 tys. koron.
Generalna struktura systemu emerytalnego w Czechach jest taka sama, jak w Polsce i składa się z trzech filarów.
Przemysław Gelert, konsultant w PricewaterhouseCoopers, wyjaśnia, że podstawowym i obowiązkowym filarem jest I filar państwowy, w którym obowiązek uczestniczenia mają wszystkie czynne zawodowo osoby wykonujące pracę na terytorium Republiki Czeskiej (chyba że uzyskają certyfikat E-101 ze swojego kraju). Środki gromadzone w I filarze przekazywane są do budżetu państwa, gdzie są ewidencjonowane na indywidualnych kontach emerytalnych. Emerytury wypracowane z tego filaru wypłacane są wyłącznie z budżetu państwa.

Składki od pracowników

W Czechach istnieją cztery składki opłacane z wynagrodzeń pracowniczych oraz od osób prowadzących działalność gospodarczą. Przemysław Gelert wymienia, że są to: składka na ubezpieczenie zdrowotne; składka emerytalna; składka na zasiłki dla bezrobotnych; składka chorobowa oraz inne zasiłki.
– Składka na ubezpieczenie zdrowotne traktowana jest odrębnie i jest opłacana, w odróżnieniu od Polski, zarówno przez pracownika, jak i pracodawcę. Natomiast wartość składki na ubezpieczenie społeczne (płacona również przez pracownika oraz pracodawcę) przekazywana jest na konto trzech odrębnych funduszy – tłumaczy Przemysław Gelert.
Tak jak w wielu krajach europejskich, w Czechach istnieje ograniczenie podstawy wymiaru składek, powyżej której składki te nie są płacone. Kwota ta w roku 2010 wynosi 1 707 048 koron czeskich (ok. 258 600 zł) – jest to 72-krotność średniego miesięcznego wynagrodzenia za pracę. Dla porównania, w Polsce istnieje wyłącznie kwota ograniczenia wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe i w roku 2010 wynosi ona 94 380 zł.



Fundusze prywatne

Drugi filar to, podobnie jak w Polsce, system prywatnych otwartych funduszy emerytalnych. Jak wyjaśnia Przemysław Gelert, kluczową różnicą pomiędzy uczestniczeniem w otwartych funduszach emerytalnych w Polsce i Czechach jest jego całkowicie dobrowolny charakter w przypadku Czech, w przeciwieństwie do Polski. Do funduszu emerytalnego może zapisać się każdy chcący oszczędzać na swoją przyszłą emeryturę, przy czym dla obcokrajowców istnieje kilka warunków, których spełnienie umożliwia przystąpienie do funduszu. Są to m.in. ukończony 18 rok życia, bycie obywatelem kraju należącego do Unii Europejskiej oraz uczestniczenie w publicznym ubezpieczeniu zdrowotnym i społecznym w Czechach. Składki wpłacane są indywidualnie przez każdego członka funduszu.
– Ważnym bodźcem zachęcającym do tej formy oszczędzania było wprowadzenie ulg podatkowych, polegających na możliwości odliczenia od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym kwot wpłaconych do funduszy do wysokości 12 tys. koron rocznie – mówi Przemysław Gelert.

System UE

Polaków wykonujących pracę w krajach członkowskich Unii Europejskiej, w naszym przypadku w Czechach, obowiązuje generalna zasada koordynacji systemów ubezpieczeń. Oznacza ona – jak podkreśla Przemysław Gelert – że kraje wchodzące w skład UE podlegają wspólnym wytycznym co do zakresów zabezpieczenia społecznego (rozporządzenia Rady nr 1408/71 oraz 574/72).
Generalną zasadą dotyczącą ubezpieczeń społecznych jest obowiązek ich opłacania w kraju wykonywania pracy.
– Zatem Polak wykonujący pracę na terytorium Czech, co do zasady, będzie podlegać ubezpieczeniom społecznym w Czechach – dodaje ekspert PricewaterhouseCoopers.
Wskazuje też, że od tej zasady jest odstępstwo w przypadku osób czasowo oddelegowanych do pracy w Czechach przez polskiego pracodawcę. Osoby takie, jeżeli chcą pozostawać w polskim systemie ubezpieczeń społecznych, mogą nie podlegać czeskim przepisom pod warunkiem posiadania tzw. certyfikatu E-101 wydanego przez polski Zakład Ubezpieczeń Społecznych, po uprzedniej zgodzie wydanej przez czeskie władze ubezpieczeniowe.
Prawo do uzyskania emerytury przez Polaka pracującego w Czechach będzie rozpatrywane po zsumowaniu okresów, w których podlegał on ubezpieczeniom społecznym w Czechach i Polsce, zgodnie z wewnętrznymi regulacjami obu krajów. Takie rozwiązanie umożliwia otrzymanie np. dwóch emerytur z obu krajów.
– Po nabyciu prawa do uzyskania emerytury można rozpocząć proces jej przyznania. W tym celu należy złożyć odpowiedni wniosek do instytucji ubezpieczeniowej w kraju swojej rezydencji – podpowiada Przemysław Gelert.



Emerytura z Czech

Osoba ubiegająca się o uzyskanie świadczenia emerytalnego w Czechach musi spełnić co najmniej jeden z następujących warunków: co najmniej 25 lat uczestniczenia w ubezpieczeniu społecznym oraz przejście w wiek emerytalny; w przypadku niespełnienia powyższego warunku, co najmniej 15 lat uczestniczenia w ubezpieczeniu społecznym oraz ukończenie 65 roku życia.
Jednocześnie osiągnięcie wieku emerytalnego uzależnione jest od dwóch czynników: płci; oraz w przypadku kobiet – liczby wychowanych dzieci.
Jak podaje Przemysław Gelert, aktualnie wiek emerytalny mężczyzn wynosi 62,5 lat, natomiast kobiety, które nie wychowały dziecka, mogą przejść na emeryturę, mając 62 lata. Zgodnie z czeskimi regulacjami w tym zakresie od 1996 roku wiek emerytalny jest podnoszony corocznie o dwa miesiące w stosunku do mężczyzn oraz o cztery miesiące w stosunku do kobiet. Zabieg ten ma na celu zrównanie wieku emerytalnego dla kobiet, które nie wychowały żadnego dziecka, oraz dla mężczyzn, do 63 lat po 31 grudnia 2012 r. Natomiast wiek kobiet przechodzących na emeryturę w 2010 roku, które wychowały dzieci, waha się od 58 lat (dla kobiet wychowujących pięcioro i więcej dzieci) do 61 lat (dla kobiet wychowujących co najmniej jedno dziecko).
– Najnowsze zmiany w regulacjach czeskiego systemu emerytalnego wprowadzają od 2010 roku coroczne wydłużenie okresu obowiązkowego pozostawania w ubezpieczeniach społecznych o kolejny rok. Konsekwentnie okres obowiązkowego pozostawania w ubezpieczeniach społecznych dla celów uzyskania emerytury wyniesie 35 lat po roku 2018 – wyjaśnia Przemysław Gelert.
Dodaje, że czeska emerytura składa się z dwóch części. Pierwszej – tzw. kwoty podstawowej, jednakowej dla wszystkich emerytów, która od stycznia 2008 r. wynosi miesięcznie 1700 koron (ok. 260 zł) oraz od tzw. kwoty procentowej, której wysokość zależy od okresu podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, oraz dochodów brutto osiągniętych przez ubezpieczonego w okresie począwszy od roku 1985 do roku poprzedzającego rok przejścia na emeryturę. Wynagrodzenia osiągnięte w tym okresie są indeksowane do średniej płacy. Dodatkowo, nie wszystkie dochody emeryta wchodzą do bazy stanowiącej podstawę obliczenia dodatku procentowego.
– Baza ta kalkulowana jest poprzez procentowe ujęcie dochodów w zależności od ich wysokości, i tak – 100 proc. dochodów uwzględnianych jest w bazie do kwoty 10 tys. koron, 30 proc. dochodów dla przedziału pomiędzy 10 tys. koron a 24,8 tys. koron i 10 proc. powyżej dochodów w wysokości 24,8 tys. koron. Obliczona kwota dodatku nie może być niższa niż 770 koron (ok. 117 zł) miesięcznie – podsumowuje Przemysław Gelert.
Ważne Trzeci filar w Czechach to, podobnie jak w Polsce, różne formy oszczędzania proponowane przez banki i instytucje finansowe