Ustawa o VAT zawiera kilka przepisów dyskryminujących nowo powstałe podmioty czy też podatników, którzy nie wykonują regularnej sprzedaży. Co to za przepisy i co oznaczają dla podatników?
JERZY MARTINI
doradca podatkowy Baker & McKenzie
Przede wszystkim są to przepisy dotyczące kaucji gwarancyjnej określone w art. 97 ust. 5-8 ustawy o VAT. Podobną filozofię prezentują art. 93-95 ustawy o VAT regulujące zwrot zaliczkowy, czyli zwrot podatku dla podatników, którzy nie rozpoczęli jeszcze regularnej działalności gospodarczej. Innym tego typu przypadkiem jest powszechna wśród organów podatkowych interpretacja art. 86 ust. 19 ustawy o VAT, zgodnie z którą w przypadku braku czynności opodatkowanych w danym miesiącu podatnik zobowiązany jest do przenoszenia nadwyżki podatku aż do momentu wystąpienia takiej sprzedaży. Wszystkie te przepisy tworzą kategorię podatników drugiej kategorii, których prawa ograniczone są w porównaniu z normalnymi podatnikami. Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS) wielokrotnie wypowiadał się przeciwko możliwości różnicowania w prawach podatnika na podstawie kryteriów tego typu. Przepisy ustawy o VAT dotyczące kaucji gwarancyjnej były nawet przedmiotem rozważań ETS. W wyroku w sprawie Sosnowska (C 25/07) ETS wskazał, że przepisy krajowe określające tryb zwrotu nadwyżki VAT w sposób bardziej uciążliwy dla danej kategorii podatników z uwagi na ryzyko ewentualnego oszustwa, bez umożliwienia podatnikowi wykazania braku oszustwa lub unikania opodatkowania celem skorzystania z mniej dolegliwych warunków zwrotu, nie są instrumentem proporcjonalnym do celu zwalczania oszustw i unikania opodatkowania oraz naruszają w nadmiernym stopniu cele i zasady VI Dyrektywy.
Trybunał wielokrotnie wskazywał, że każdy podmiot, który rozpoczyna działalność gospodarczą (rozumianą szeroko i obejmującą również czynności przygotowawcze), jest podatnikiem i przysługują mu wszelkie prawa związane z tym statusem. Zatem omawiane przepisy ustawy o VAT dyskryminujące niektóre grupy podatników należy uznać za niezgodne z prawem UE. Należałoby je możliwie szybko usunąć z ustawy o VAT. Niestety, obecnie opracowywany w parlamencie projekt zmian ustawy o VAT idzie w przeciwnym kierunku. Wprawdzie przepisy dotyczące kaucji gwarancyjnej zostaną usunięte, jednak prawie identyczne przepisy miałyby zostać dodane do art. 87 ustawy o VAT (jedyną różnicą jest zastąpienie ryczałtowego zabezpieczenia majątkowego w wysokości 250 tys. zł zabezpieczeniem odpowiadającym wykazanej do zwrotu kwocie podatku). Takie dostosowanie przepisów ustawy do orzeczenia ETS budzi zażenowanie. Inna propozycja to taka, że gdy w danym okresie rozliczeniowym podatnicy nie wykonają czynności podlegających opodatkowaniu, zwrot nadwyżki dokonywany był w przedłużonym terminie - 180 dni.