Podatnik rozwiódł się we wrześniu tego roku. Córka podatnika mieszka z nim, natomiast sąd orzekając o rozwodzie, nie rozstrzygnął, z którym rodzicem (matką czy ojcem) będzie mieszkać dziecko. Matka od września widuje się z dzieckiem dwa, trzy razy w tygodniu po kilka godzin. Czy w takiej sytuacji podatnik, czyli ojciec, u którego mieszka córka, będzie mógł rozliczyć się za 2009 rok jak osoba samotnie wychowująca dziecko?
O odpowiedź poprosiliśmy Izbę Skarbową w Szczecinie oraz Martę Zabłocką, księgową z Auxilium.
IZBA SKARBOWA W SZCZECINIE ODPOWIEDZIAŁA DGP
Nie ma żadnych przeszkód prawnych, by rozwodnik (rozwódka) skorzystał z preferencyjnego opodatkowania jako osoba samotnie wychowująca dziecko, co potencjalnie może wpłynąć na obniżenie wysokości jego podatku. Należy jednak zauważyć, że sam status osoby po rozwodzie jest niewystarczający do skorzystania z tej preferencji podatkowej.
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych w art. 6 wymaga spełnienia łącznie trzech warunków, by podatnik mógł skorzystać z takiego rozliczenia:
● musi wychowywać dzieci,
● musi być osobą wymienioną w ustawowej definicji osoby samotnie wychowującej dzieci,
● podatnik ani dziecko nie mogą korzystać z liniowej bądź zryczałtowanej formy opodatkowania (formy przewidziane dla przedsiębiorców, jednolita 19-proc. stawka podatkowa, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, karta podatkowa).
Ustawodawca nie definiuje pojęcia wychowania. Można przyjąć, że jest to całokształt zabiegów mających na celu ukształtowanie człowieka pod względem fizycznym, moralnym i umysłowym oraz przygotowanie go do życia w społeczeństwie, wykształcenie w określonym kierunku.
Z preferencji podatkowej bezwarunkowo mogą więc skorzystać rodzice dzieci spełniających warunki ustawowe (wszystkie dzieci małoletnie, pełnoletnie tylko uczące się i samodzielne finansowo oraz dzieci niepełnosprawne i całkowicie niezdolne do pracy).
Za osobę samotnie wychowującą dzieci ustawodawca uważa jednego z rodziców albo opiekuna prawnego, jeżeli osoba ta jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem, w separacji (prawnej), a także osoba pozostająca w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności (art. 6, ust. 5 ustawy podatkowej).
Podsumowując, brak jest przeszkód, by rozwodnik spełniający wymienione powyżej wymogi (wychowujący dzieci, niekorzystający z liniowej lub zryczałtowanej formy opodatkowania) mógł skorzystać ze sposobu opodatkowania przewidzianego dla osób samotnie wychowujących dzieci. Należy podkreślić, że okoliczności niewymienione w ustawie nie mają znaczenia dla możliwości skorzystania z ulgi. Z ulgi skorzystać będzie mógł zarówno rodzic, którego małżeństwo zostało rozwiązane na początku, jak i na końcu roku. Miejsce zamieszkania dziecka będzie miało natomiast znaczenie wyłącznie dla ustalenia okoliczności, kto faktycznie dziecko wychowuje (w przypadku gdy po rozwodzie obojgu rodzicom przysługuje władza rodzicielska).



EKSPERT WYJAŚNIA
Monika Mazur
prawnik w Auxilium
Zgodnie z art. 6 ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się jednego z rodziców albo opiekuna prawnego, jeżeli osoba ta jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów. Za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się również osobę pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.
Ten sposób opodatkowania nie ma zastosowania w sytuacji, gdy chociażby do jednego z małżonków, osoby samotnie wychowującej dzieci lub do jej dziecka mają zastosowanie przepisy art. 30c ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 144, poz. 930 z późn. zm.) lub ustawy z 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym (Dz.U. nr 183, poz. 1353 z późn. zm.), jednak w przedstawionej sytuacji czytelnik nie wspomina nic o specyficznej formie opodatkowania.
Prawo do preferencji podatkowej przysługuje tylko temu z rodziców, który faktycznie w roku podatkowym wychowuje dziecko, czyli sprawuje nad nim ciągłą opiekę. Kilka krótkich widzeń z matką każdego tygodnia świadczy o tym, że faktycznie osobą sprawującą opiekę jest podatnik, u którego mieszka córka.
Należy wskazać, że istotną rzeczą przy opodatkowaniu preferencyjnym osób samotnie wychowujących dzieci jest fakt, że osoby te nie muszą mieć statusu osoby samotnie wychowującej dziecko przez cały rok podatkowy. Zatem aby móc skorzystać z rozliczenia jako osoba samotnie wychowująca dziecko, wystarczy, by przez jeden dzień w roku podatkowym być osobą samotnie wychowująca dziecko. Jednak trzeba pamiętać, że złożenie przez oboje małżonków zeznania, w którym oboje uznają się za samotnie wychowujących dziecko, jest oczywiście niedopuszczalne. Kilka krótkich widzeń z matką każdego tygodnia świadczy, że faktycznie osobą sprawującą opiekę jest podatnik, u którego mieszka córka i to on powinien sporządzić taką deklarację.
Czytelnik również nie udziela dodatkowych informacji o wieku córki, należy zatem sprawdzić, czy na pewno spełnia ona warunki zawarte w definicji określonej w art. 6 ust. 4 ustawy o PIT. Zgodnie z tym przepisem dzieci powinny być: 1) małoletnie, albo 2) bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną, albo 3) do ukończenia 25 roku życia uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, przepisach o szkolnictwie wyższym lub w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w innym niż Rzeczypospolita Polska państwie, jeżeli w roku podatkowym nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b w łącznej wysokości przekraczającej kwotę stanowiącą iloraz kwoty zmniejszającej podatek oraz stawki podatku, określonych w pierwszym przedziale skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ust. 1, z wyjątkiem renty rodzinnej.
Należy też wskazać, że istotną rzeczą przy opodatkowaniu preferencyjnym osób samotnie wychowujących dzieci jest fakt, że osoby te nie muszą mieć statusu osoby samotnie wychowującej dziecko przez cały rok podatkowy. Przeciwnie, aby móc skorzystać z rozliczenia jako osoba samotnie wychowująca dziecko, wystarczy, aby przez jeden dzień w roku podatkowym być osobą samotnie wychowująca dziecko.
Podsumowując – podatnik może być opodatkowany na zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dzieci, jeżeli zgłosi taką wolę we wniosku wyrażonym w zeznaniu rocznym.
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 4 i 5 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).