W działalności polegającej na sprzedaży nieruchomości często zawierane są umowy przedwstępne. Czy w przypadku wygaśnięcia takiej umowy sprzedający, który musi zwrócić otrzymaną zaliczkę wpłaconą na poczet ceny sprzedaży, może skorygować podatek?
Marcin Chomiuk
dyrektor w PricewaterhouseCoopers
W zakresie konsekwencji na gruncie VAT wygaśnięcia umowy przedwstępnej wypowiedział się WSA w Warszawie 9 czerwca 2009 r. (sygn. akt VIII SA/Wa 230/08). Sprawa dotyczyła spółki sprzedawcy, która zawarła przedwstępną umowę sprzedaży dwóch działek. Wraz z zawarciem umowy przedwstępnej otrzymała zaliczkę na poczet ceny obu działek, co doprowadziło do powstania obowiązku podatkowego w VAT. Spółka wystawiła fakturę i wykazała podatek należny. Do zawarcia ostatecznej umowy sprzedaży nie doszło i umowa przedwstępna wygasła. Strony zgodnie uznały, że spółka powinna zwrócić pobraną zaliczkę. Spółka oddała część zaliczki, wystawiła jednak fakturę korygującą, w której skorygowała cały podatek należny wykazany od całej zaliczki.
Organy skarbowe stwierdziły, że spółka nieprawidłowo (nadmiernie) obniżyła VAT. Ich zdaniem mogła obniżyć podatek tylko o tyle, o ile dotyczył on części zaliczki, która została zwrócona. WSA uchylił decyzje organów obu instancji. Zauważył, że opodatkowanie zaliczek wynika z art. 29 ust. 2 ustawy o VAT. Przepis ten stanowi, że obrotem jest również kwota otrzymanych zaliczek. Sąd stwierdził, że po wygaśnięciu umowy przedwstępnej, otrzymana zaliczka traci swój charakter (przestaje być zaliczką) i staje się kwotą nienależną, która powinna zostać zwrócona.
Tym samym odpada przyczyna, dla której taka kwota stała się podstawą opodatkowania, niezależnie od tego, czy została zwrócona kontrahentowi. Naturalną konsekwencją takiego stanu rzeczy jest prawo podatnika do skorygowania do zera faktury, która dokumentowała otrzymanie zaliczki oraz do obniżenia podatku należnego – za miesiąc wystawienia korekty.