W czasach gospodarczo niepewnych, w obliczu kryzysu struktura wielu firm ulega przeobrażeniom. Jedne podmioty się łączą, inne dzielą, jeszcze inne przejmują przedsiębiorstwa konkurencyjne, żeby samemu stać się jeszcze większymi i silniejszymi. Rozpatrując tę kwestię, trzeba także przeanalizować problem związany z odpowiedzialnością za zaległości podatkowe. Kiedy ponoszą ją nowi właściciele firm, a kiedy stary zarząd? W jakich przypadkach będzie miała zastosowanie zasada odpowiedzialności solidarnej? Czy przepisy prawa podatkowego w jakiś sposób ograniczają wysokość odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe firm? Na te i inne pytania postaramy się znaleźć odpowiedzi w dzisiejszym Przewodniku.
Osobami trzecimi, w rozumieniu ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.), są co do zasady osoby inne niż podatnik. Nie oznacza to jednak, że organ może dochodzić zapłaty zaległości od kogokolwiek. Odpowiedzialność danej osoby musi wynikać wprost z przepisu ustawy, wśród takich osób Ordynacja wskazuje członków rodziny, w tym rozwiedzionych małżonków, nabywców przedsiębiorstwa, firmantów, dzierżawców, członków zarządu, osoby prawne lub w niektórych przypadkach jej pełnomocników czy również gwarantów i poręczycieli.
Ważne
Osoba prawna powstała w wyniku przekształcenia innej osoby prawnej lub przekształcenia spółki niemającej osobowości prawnej wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki przekształcanego podmiotu
Osoby trzecie wskazane w ustawie odpowiadają solidarnie za zaległości podatkowe. Zasady odpowiedzialności solidarnej określają przepisy kodeksu cywilnego. Polega ona na tym, że wierzyciel (organ podatkowy) może dochodzić całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników (podatnika i osoby/osób trzecich) łącznie, od niektórych z nich lub od każdego z osobna. Jeżeli jeden ze zobowiązanych solidarnie spłaci wierzyciela, zwalnia to pozostałych dłużników (solidarność dłużników). Jednak tak długo, jak zobowiązanie nie wygaśnie, wszyscy dłużnicy są zobowiązani do jego zapłaty. Nie można więc spłacić swojej części długu, gdyż taki podział nie występuje. Cywilnoprawna odpowiedzialność solidarna jest trochę łagodzona na gruncie Ordynacji podatkowej, co może być uzasadnione nadzwyczajnym charakterem tej instytucji. Mimo wydania decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej egzekucja z majątku tej osoby może być wszczęta, dopiero gdy egzekucja z majątku podatnika okazała się bezskuteczna, choćby w części.
Nasze rozważania dotyczące problemu odpowiedzialności osób trzecich za zobowiązania podatkowe firm należy zacząć od kwestii dotyczącej zasady sukcesji generalnej. Trzeba bowiem pamiętać, że zgodnie z zasadą określoną w prawie podatkowym podmiot nowy wstępuje w prawa i obowiązki podmiotu starego. Precyzyjnie określa to przepis art. 93 par. 1 Ordynacji podatkowej. Zgodnie z jego treścią osoba prawna powstała w wyniku łączenia się:
● osób prawnych,
● osobowych spółek handlowych,
● osobowych i kapitałowych spółek handlowych
– wstępuje we wszystkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki każdej z łączących się osób lub spółek.
Zaznaczmy, że zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej przepis ten ma także zastosowanie do osoby prawnej łączącej się przez przejęcie innej osoby prawnej lub innych osób prawnych albo innej osobowej spółki handlowej. Zaznaczmy, że osoba prawna powstała w wyniku przekształcenia innej osoby prawnej lub przekształcenia spółki niemającej osobowości prawnej wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki przekształcanego podmiotu.
Jeśli chodzi natomiast o podział spółek, to osoby prawne przejmujące lub osoby prawne powstałe w wyniku podziału wstępują z dniem podziału lub z dniem wydzielenia we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki osoby prawnej dzielonej, pozostające w związku z przydzielonymi im, w planie podziału, składnikami majątku. Dodajmy, że przepis ten będzie miał zastosowanie, jeżeli majątek przejmowany na skutek podziału, a przy podziale przez wydzielenie – również majątek osoby prawnej dzielonej, stanowi zorganizowaną część przedsiębiorstwa.
Przeanalizujmy w tym miejscu przykład, w którym wspólnicy tzw. spółki małżeńskiej zamierzają przekształcić dotychczasową formę prowadzenia działalności gospodarczej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, do której przeniesiony zostanie cały majątek dotychczasowego podmiotu gospodarczego. Zastanówmy się, czy nowo utworzona spółka z o.o. będzie mogła kontynuować rozliczenia dla potrzeb VAT podmiotu gospodarczego na zasadzie sukcesji generalnej.
Ważne
Zasada sukcesji generalnej ma zastosowanie również do praw i obowiązków wynikających z decyzji wydanych na podstawie przepisów prawa podatkowego
Jak wspomnieliśmy, prawa i obowiązki podmiotów przekształconych zostały wymienione w art. 93a Ordynacji podatkowej. Nie został tam wymieniony przypadek zawiązania spółki mającej osobowość prawną (spółka z o.o.), do której osoba fizyczna wniosła jako udział wkład (aport) w postaci swojego przedsiębiorstwa. W takiej sytuacji nowo powstała spółka nie wstępuje we wszelkie, przewidziane w przepisach prawa podatkowego, prawa i obowiązki osoby fizycznej (w szczególności dotyczy to VAT), nie można zatem mówić w powyższym przypadku o sukcesji generalnej. Powinna ona zatem złożyć we właściwym organie podatkowym zgłoszenie identyfikacyjne NIP-2 oraz dokonać rejestracji jako podatnik od towarów i usług, będąc w świetle przepisów ustawy o VAT nowym podmiotem.
To jest tylko część artykułu, zobacz pełną treść w e-wydaniu Dziennika Gazety Prawnej: W jakich sytuacjach za zobowiązania podatkowe firm odpowiadają inne osoby.