Wyobraźmy sobie sytuację, gdy dowód z przesłuchania świadka, dowód z opinii biegłego lub dowód z oględzin odbywa się bez uprzedniego zawiadomienia o tym strony. Czy dokumenty lub inne materiały uzyskane lub zebrane sprzecznie z przepisami stanowią ważny i legalny dowód?
ROBERT PASTERNAK
partner i radca prawny w Deloitte Legal, Pasternak i Wspólnicy Kancelaria Prawnicza
Organy podatkowe muszą działać na podstawie przepisów prawa, w związku z czym nie powinny łamać także przepisów proceduralnych dotyczących postępowania dowodowego. Wydaje się zasadna teza, że przeprowadzenie postępowania dowodowego w sposób wadliwy samo w sobie nie powoduje braku legalności i ważności dowodów. Jeżeli jednak ustalenia faktyczne dokonane w jego trakcie są kwestionowane przez stronę, to popełnione w trakcie postępowania dowodowego błędy mogą stanowić podstawę dla uznania, czy to przez organ odwoławczy czy też przez sąd administracyjny, że w rzeczywistości stan faktyczny nie został ustalony lub został ustalony błędnie.
To rozumowanie wydaje się potwierdzać przepisy ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Sąd, uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie, uchyla decyzję lub postanowienie w całości albo w części, jeżeli stwierdzi naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego lub inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy. Pierwsza z podstaw obejmuje takie przypadki jak np. ustalenie, że dowody były fałszywe, strona nie brała udziału w postępowaniu nie z własnej winy, pojawią się nowe dowody nieznane organowi.
Druga z podstaw wskazuje natomiast wprost, że tylko takie naruszenia przepisów postępowania (innych niż w katalogu pierwszym), a więc i przepisów dotyczących postępowania dowodowego, mogą stanowić powód dla uchylenia decyzji, jeżeli naruszenia te mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Oznacza to, że nie wszystkie naruszenia, nawet jeżeli miały miejsce, w tym dotyczące błędnie przeprowadzonego postępowania dowodowego, skutkują uchyleniem decyzji. Inna sytuacja występuje w przypadku kontroli podatkowej.