Osoby korzystające z szeroko rozumianej pomocy socjalnej ze strony państwa czy samorządów zasadniczo nie muszą rozliczać się z fiskusem z tytułu otrzymywania tego rodzaju wsparcia. Katalog zwolnień podatkowych zawarty w art. 21 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.) obejmuje m.in. świadczenia rodzinne, czy z pomocy społecznej.
Świadczenia rodzinne

Przychód do opodatkowania nie powstaje w przypadku otrzymywania świadczeń rodzinnych, dodatków rodzinnych i pielęgnacyjnych, świadczeń pieniężnych otrzymanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów oraz zasiłków porodowych. Preferencja ta regulowana jest w art. 21 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT. Warto zwrócić szczególną uwagę na zwolnienie dla świadczeń rodzinnych. Rodzaje takich świadczeń oraz zasady ich wypłacania określa ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 139, poz. 992, z późn. zm.).

Podstawową formą wsparcia regulowaną w tej ustawie jest zasiłek rodzinny i dodatki do niego. Zasiłek rodzinny ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka. Prawo do zasiłku rodzinnego i dodatków do niego przysługuje rodzicom, jednemu z rodziców albo opiekunowi prawnemu dziecka, opiekunowi faktycznemu dziecka bądź osobie uczącej się, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 504 zł. Jeżeli członkiem rodziny jest dziecko niepełnosprawne kwota ta nie może być większa niż 583 zł.

Ponadto, zgodnie z tą ustawą świadczeniami rodzinnymi są również:

• świadczenia opiekuńcze: zasiłek pielęgnacyjny i świadczenie pielęgnacyjne,
• zapomoga wypłacana przez gminy,
• jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka.

Wszystkie powyższe świadczenia są zwolnione są z podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT.

Umorzone świadczenie

Otrzymywanie świadczeń rodzinnych nie skutkuje powstaniem po stronie podatnika przychodu podlegającego opodatkowaniu. Istotne jest również to, że począwszy od 2009 r. z fiskusem nie musi rozliczać się również osoba, której umorzono kwotę nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych. Wyjaśnijmy, że osoba, która pobrała nienależnie świadczenia rodzinne, jest obowiązana do ich zwrotu na podstawie art. 30 ustawy o świadczeniach rodzinnych. W przypadku jednak, gdy zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności dotyczące sytuacji rodziny właściwy organ, który wydał decyzję w sprawie nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych, może umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych łącznie z odsetkami w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności dotyczące sytuacji rodziny.

Począwszy od tego roku obowiązuje nowe brzmienie art. 21 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT. Wprowadzona zmiana ma służyć temu, aby w razie umorzenia kwoty nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych, po stronie podatnika nie występował przychód podlegający opodatkowaniu. Zwolnienie dla świadczeń rodzinnych obejmuje obecnie świadczenia otrzymane, a nie jak to miało miejsce przed zmianą – wypłacane.



Pomoc społeczna

Z podatku dochodowego zwolnione są również świadczenia z pomocy społecznej, na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 79 ustawy o PIT. Pomocą społeczną w rozumieniu tego przepisu będzie wyłącznie pomoc regulowana w ustawie z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 115, poz. 728 z późn. zm.). Świadczenia pomocy społecznej mogą mieć charakter pieniężny (np. zasiłek stały, okresowy lub celowy, pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie) lub niepieniężny (np. pomoc rzeczowa, w tym na ekonomiczne usamodzielnienie, schronienie, posiłek, usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia oraz w rodzinnych domach pomocy, specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia). Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom m.in. z powodu ubóstwa, niepełnosprawności, długotrwałej lub ciężkiej choroby, przemocy w rodzinie, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych.

Inne zwolnienia

Wśród innych zwolnień odnoszących się do szeroko pojętej pomocy socjalnej można wymienić zwolnienia dotyczące odpraw pośmiertnych i zasiłków pogrzebowych, świadczeń na rehabilitację zawodową, społeczną i leczniczą osób niepełnosprawnych ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, z zakładowych funduszy rehabilitacji osób niepełnosprawnych lub zakładowych funduszy aktywności. Preferencja podatkowa obejmuje również dodatek do rent rodzinnych dla sierot zupełnych, dodatki mieszkaniowe i ryczałt na zakup opału, zwrot kosztów przejazdu bezrobotnego do miejsca pracy lub miejsca odbywania stażu, szkolenia, zajęć z zakresu poradnictwa zawodowego lub przygotowania zawodowego oraz kosztów zakwaterowania, a także pomocy pieniężnej i wartości innych świadczeń przyznawanych repatriantom oraz osobom, które ubiegają się o status uchodźcy.

Ze zwolnienia podatkowego korzysta także: pomoc pieniężna dla rodzin zastępczych, jednorazowa pomoc pieniężna na zagospodarowanie usamodzielniających się wychowanków rodzin zastępczych i placówek opiekuńczo-wychowawczych.