Sądy administracyjne w swoich orzeczeniach biorą pod uwagę regulacje unijne. Czym jest wykładnia prowspólnotowa i czy może być ona niekorzystna dla podatnika?
MARCIN BARAN
dyrektor w dziale doradztwa podatkowego Ernst & Young
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 marca 2009 r. (sygn. akt I FPS 6/08), który dotyczy przekazania przez podatnika bez wynagrodzenia towarów należących do jego przedsiębiorstwa na cele związane z tym przedsiębiorstwem, wydaje się rozwiązywać kwestię potencjalnego opodatkowania takich czynności na gruncie VAT. NSA potwierdził w nim stanowisko, że od momentu nowelizacji przepisów ustawy, czyli od 1 czerwca 2005 r., przekazania na cele związane z przedsiębiorstwem nie są opodatkowane. Wyrok ten zasługuje na uwagę z tego m.in. powodu, że w swoim uzasadnieniu w przystępny i kompleksowy sposób tłumaczy granice wykładni prowspólnotowej krajowych przepisów podatkowych.
Sąd przypomina, że – choć prowspólnotowa wykładnia ma zasadnicze znaczenie dla przepisów ustawy o VAT – to nie może być ona stosowana, gdy doprowadza do rezultatów sprzecznych z efektami wykładni językowej przepisu krajowego. W takiej sytuacji sądowi krajowemu pozostaje jedynie zastosowanie wprost przepisu wspólnotowego albo pozostanie przy wykładni literalnej przepisu krajowego. Przyznanie pierwszeństwa regulacji wspólnotowej nie jest możliwe wtedy, gdy podatnik zastosował się do przepisu krajowego, który był dla niego bardziej odpowiedni. Państwo nie może stosować wprost przepisów dyrektyw w stosunkach z jednostkami, jeżeli samo nie transponowało ich we właściwy sposób do krajowego porządku prawnego. Jak wskazał NSA, nie można dokonywać prowspólnotowej wykładni krajowych przepisów podatkowych, która, prowadząc do wykładni contra legem (wbrew prawu) tych przepisów poprzez rozszerzenie wynikającego z nich zakresu przedmiotowego opodatkowania (obowiązku podatkowego), godziłaby jednocześnie w wyrażoną w art. 217 konstytucji zasadę wyłączności ustawowej w sprawach podatkowych, wymagającą jasnego i zrozumiałego dla adresatów określenia tego zakresu w przepisie podatkowym rangi ustawowej.
Na tle wspomnianego wyroku warto zauważyć, że organy podatkowe mogą posługiwać się argumentem wykładni prowspólnotowej przepisów również na niekorzyść podatników. Nie warto przy tym zawierzać przekonaniu, że świadomość prawa wspólnotowego wśród urzędników nie jest wysoka. Istotne jest natomiast, aby w razie sporu nie ulec łatwo sugestii, że przepis dyrektywy ma pierwszeństwo przed przepisem krajowym lub wymaga rewizji wykładni językowej przepisu krajowego. Tego rodzaju efekt występuje tylko w określonych przypadkach i co do zasady nie może być wykorzystany przez organ administracji w stosunkach z jednostką.