Faktura wystawiona przez podmiot do tego nieuprawniony nie stanowi podstawy do odliczenia VAT. Organy podatkowe często przyjmują, że podmiotem jednocześnie uprawnionym i zobowiązanym do wystawiania faktur jest wyłącznie zarejestrowany podatnik VAT. Czy takie stanowisko jest zgodne z prawem UE?
TOMASZ MICHALIK
doradca podatkowy, partner w MDDP
Teza ta nie znajduje uzasadnienia w Dyrektywie 2006/112. Zgodnie z przepisami UE kluczowy, z punktu widzenia prawa do odliczenia podatku naliczonego przez otrzymującego fakturę jest sam materialny, a nie formalny status podmiotu wystawiającego fakturę. Jeżeli podmiot ten powinien zostać uznany za podatnika, to wystawiona przez niego faktura daje prawo do odliczenia podatku naliczonego nabywcy, nawet jeżeli wystawca faktury nie jest zarejestrowanym podatnikiem VAT. Natomiast wymóg rejestracji osoby wystawiającej fakturę po to, aby nabywca uzyskał prawo do odliczenia VAT, nie znajduje żadnego oparcia w regulacjach unijnych, co potwierdza wiele orzeczeń WSA (m.in. wyrok WSA we Wrocławiu z 20 marca 2007 r.; sygn. akt I SA/Wr 1625/06, WSA w Warszawie z 29 maja 2007 r.; sygn. akt III SA/Wa 159/07).
Z punktu widzenia przepisów dyrektywy i orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości istotne dla odliczenia VAT jest to, że transakcja została rzeczywiście przeprowadzona i że podatnik dokonujący odliczenia działał zgodnie z przepisami prawa i wywiązał się z nałożonych na niego obowiązków, a o nierzetelnych działaniach kontrahentów nie wiedział i nie mógł się dowiedzieć. Nie jest istotny formalny status dostawcy.
WSA w Krakowie w wyroku z 5 marca 2009 r. (sygn. akt I SA/Kr 975/08) przyjął, że faktura wystawiona przez podmiot nieistniejący nie daje prawa do odliczenia wynikającego z niej podatku naliczonego, ponieważ treść wystawianych faktur powinna potwierdzać rzeczywistą transakcję. Sąd podkreślił, że dotyczy to przypadku fikcyjnych dokumentów wystawionych przez nieistniejące podmioty na czynności, które nie miały miejsca. Ta teza jest niewątpliwie poprawna. Skoro podmiot wystawiający fakturę nie istniał, to transakcja nie miała miejsca. Czym innym jest jednak przypadek, w którym faktura potwierdzająca rzeczywiście dokonaną transakcję sprzedaży jest wystawiona przez podmiot niezarejestrowany na potrzeby VAT. Dlatego należy przyjąć, że faktura wystawiona przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, jest fakturą, która umożliwia odliczenie podatku naliczonego z niej wynikającego, także w przypadku gdy podmiot ją wystawiający nie jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny.