Jednym z mechanizmów mających zapewnić przestrzeganie prawa wspólnotowego przez państwa członkowskie jest ich odpowiedzialność odszkodowawcza w stosunku do jednostek, które poniosły szkodę w wyniku stosowania niezgodnych z tym prawem przepisów krajowych. Jak w praktyce wygląda ta odpowiedzialność?
JERZY MARTINI
doradca podatkowy, Baker & McKenzie
W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości zostały sformułowane kryteria wystąpienia odpowiedzialności państwa członkowskiego (przesłanki te muszą być spełnione łącznie). Jest to, po pierwsze, naruszenie przez państwo członkowskie przepisu wspólnotowego przyznającego podmiotom pewne prawa. Po drugie, naruszenie to musi mieć charakter poważnego naruszenia prawa. Wreszcie musi istnieć bezpośredni związek między naruszeniem prawa wspólnotowego przez państwo członkowskie a szkodą podmiotu.
Przesłanki wystąpienia odpowiedzialności odszkodowawczej sformułowane przez ETS nie są przynajmniej częściowo zbyt precyzyjne. Zwłaszcza wątpliwa jest ocena, czy naruszenie prawa przez państwo członkowskie jest poważne. O poważnym naruszeniu prawa można np. mówić w przypadku istnienia niezgodnych z prawem wspólnotowym przepisów krajowych w przypadku jasnej niezgodności z przepisami dyrektyw czy wyroku ETS, który stwierdził niezgodność z prawem wspólnotowym analogicznych rozwiązań.
Ciekawym przypadkiem, który wydaje się odpowiadać tym kryteriom, jest opóźnienie w terminach dokonania zwrotu dla podatników z innych państw UE. Mimo że dyrektywa przewiduje na taki zwrot sześć miesięcy, w praktyce zwroty takie są dokonywane z dużym opóźnieniem. Opóźnienia takie powodują oczywiście szkodę po stronie podatników (wartość pieniądza w czasie). Szkoda ta powstaje zaś w wyniku stosowania (a w zasadzie nadużywania) przez organy odpowiedzialne za dokonywanie zwrotów przepisów rozporządzenia, które przewiduje możliwość przedłużenia terminu zwrotu. Kwestią dodatkową, niestety również trudną, jest obliczenie szkody. Najrozsądniejsze jest oczywiście przyjęcie jako szkody kwoty wynikającej z oprocentowania zwrotu, który został dokonany z opóźnieniem. Jednak określenie stopy takiego oprocentowania jest już dyskusyjne. Logiczne byłoby natomiast przyjęcie, przez analogię, oprocentowania mającego zastosowanie w przypadku przedłużenia terminu na zwrot podatku w przypadku podatników krajowych (jest to w takim przypadku oprocentowanie odpowiadające oprocentowaniu stosowanemu przy opłacie prolongacyjnej).