Polska ustawa o podatku od towarów i usług ma już pięć lat. Dzięki konieczności jej dostosowania do prawa UE wiele zmieniło się w tym podatku. Mimo pięciu lat i kilku nowelizacji tej ustawy nadal podatnicy mają problemy z rozliczaniem VAT.
ANALIZA
Ustawa o podatku od towarów i usług obchodzi właśnie pięciolecie. Jej stworzenie było konsekwencją wejścia Polski do Unii Europejskiej i koniecznością dostosowania tych regulacji do prawa UE. Ustawa o VAT, pisana na ostatnią chwilę, sprawiła wiele kłopotów. Kilkakrotnie była przedmiotem oceny ze strony Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.
Zdaniem ekspertów dobrze, że mamy nową ustawę o VAT, choć nadal sprawia ona kłopoty podatnikom.

Aporty towarów a VAT

Jedną z nowości w przepisach o VAT, która jest skutkiem ostatnich zmian, jest eliminacja zwolnienia przedmiotowego w przypadku aportów wnoszonych do spółek cywilnych i spó-łek prawa handlowego. Jak wskazuje Tomasz Michalik, doradca podatkowy, partner MDDP, stosowane w okresie do 30 listopada 2008 r. zwolnienie aportów było powszechnie krytykowane ze względu na jego niezgodność z przepisami Dyrektywy 2006/112. Nowe przepisy nie przewidują już takiego zwolnienia. Wniesienie aportem towarów stanowi opodatkowaną dostawę towarów, zaś wniesienie aportem praw stanowi, co do zasady, opodatkowane świadczenie usług.
– Należy przyjąć, że aport, którego przedmiotem są towary, jest odpłatną dostawą towarów. Wydaje się nie ulegać wątpliwości, że pojęcie odpłatności należy analizować jedynie na gruncie polskich i wspólnotowych przepisów o VAT, a także orzecznictwa ETS i sądów administracyjnych, z pominięciem regulacji prawa handlowego – tłumaczy Tomasz Michalik.
Dodaje, że konieczność ta wynika z istoty zharmonizowanego systemu VAT, który harmonizację opiera na autonomii stosowanej w ramach regulacji dotyczącej VAT siatki pojęciowej i oderwaniu jej od niezharmonizowanych prze-pisów innych gałęzi prawa. W odniesieniu do transakcji polegających na wymianie świadczeń (wartości) niepieniężnych ukształtował się na podstawie orzeczeń ETS pogląd, zgodnie z którym, aby świadczenia takie mogły zostać uznane jako dokonane odpłatnie, muszą zostać spełnione następujące warunki:
● bezpośredni i ścisły związek między dokonywanymi wymiennie czynnościami,
● możliwość określenia wartości świadczeń w pieniądzu.
Tomasz Michalik argumentuje, że zasadne jest więc przyjęcie, że udziały (akcje) stanowią na gruncie ustawy o VAT formę wynagrodzenia za wnoszony aport. To sprawia, że wnoszący aport jest podatnikiem zobowiązanym do wystawienia faktury VAT i rozliczenia podatku należnego, zaś spółka otrzymująca aport jest uprawniona – na zasadach ogólnych – do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z tej faktury.

Naruszenie prawa UE

Jerzy Martini, doradca podatkowy w Baker & McKenzie, podsumowując pięciolecie funkcjonowania ustawy o VAT w Polsce, zwraca uwagę na istniejące wciąż obszary niezgodności tej ustawy z prawem UE. Szczególnie dotkliwe dla podatników są ograniczenia w prawie do odliczenia podatku naliczonego. Mimo że ostatnia nowelizacja przyniosła postęp w tym kierunku, wciąż istnieją ograniczenia w prawie do odliczenia podatku niezgodne z prawem UE.
– Szczególnie dużo kontrowersji budzą ograniczenia odliczenia podatku naliczonego przy zakupie samochodów i paliwa. Mimo wyroku w sprawie Magoora (C-414/07) zakres stosowania ograniczeń w odliczaniu VAT wciąż jest przedmiotem sporów. Bezsprzecznie niezgodne z prawem UE jest zakaz odliczenia podatku w przypadku importu usług z rajów podatkowych – wylicza Jerzy Martini.
Podkreśla też, że polskie sprawy przed ETS miały duży wpływ na funkcjonowanie systemu VAT w Polsce.
– W przyszłości należy się spodziewać dalszych, istotnych dla podatników polskich, spraw przed Trybunałem – komentuje ekspert Baker & McKenzie.



Przeliczanie faktur

Zasady przeliczania kwot wyrażonych w walutach obcych na złote były i są utrapieniem dla polskich księgowych. Na ten aspekt zwraca uwagę Aneta Pożarowska, doradca podatkowy, przewodnicząca Komitetu Organizacyjnego Konferencji pt. VAT po pięciu latach obowiązywania nowej ustawy, która dziś odbywa się w Warszawie.
Nasza rozmówczyni wyjaśnia, że od początku obowiązywania nowych przepisów VAT wątpliwości budził sposób przeliczania na złote wartości wynikających z faktur korygujących (credit not). Sprawę ostatecznie przesądził wyrok NSA z 22 lutego 2007 r. (sygn. akt I FSK 47/06). Sąd wyjaśnił, że w VAT na skutek braku uregulowań w zakresie różnic kursowych te różnice nie mogą występować. Tak więc późniejsza korekta faktury, czy to na plus, czy na minus, podlega przeliczeniu po pierwotnym kursie średnim NBP, po jakim została przeliczona faktura, której korekta dotyczy.
– W 2008 roku księgowi borykali się z dwoma różnymi kursami walut stosowanymi dla potrzeb VAT – kurs średni NBP z dnia wystawienia faktury oraz podatku dochodowego – kurs średni NBP z dnia poprzedzającego dzień poniesienia kosztu lub uzyskania przychodu, co w praktyce oznaczało najczęściej średni kurs NBP z dnia poprzedzającego dzień wystawienia faktury – mówi Aneta Pożarowska.
Tłumaczy, że od 1 grudnia 2008 r. zmianie uległy przepisy dotyczące przeliczania kwot wyrażonych w walutach obcych na gruncie ustawy o VAT. Gdy kwoty stosowane do określenia podstawy opodatkowania są określone w walucie obcej, przeliczenia na złote dokonuje się według kursu średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez NBP na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego.
– W 2009 roku problemem dla księgowych będą różnice kursowe wynikające z kwoty VAT wyrażonego na fakturze w złotych, a zapłacone w dewizach – ostrzega Aneta Pożarowska.
5 lat ma obowiązująca ustawa o podatku od towarów i usług