Wynagrodzenie za pracę małżonka nie stanowi kosztów uzyskania przychodów dla podatnika prowadzącego działalność gospodarczą, i to bez względu na tytuł prawny stanowiący podstawę wypłaconego wynagrodzenia.

W prowadzenie własnej firmy często angażuje się cała rodzina. Obowiązujące przepisy prawa pracy oraz ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nie przeciwstawiają się zatrudnianiu małżonka lub dzieci. Nie ma zatem przeszkód, aby osoby prowadzące działalność gospodarczą zawierały takie umowy o pracę, także wtedy, gdy działalność prowadzona jest w formie spółki osobowej. Trzeba jednak pamiętać, że praca małżonka lub małoletnich dzieci nie będzie mogła być uwzględniana w kosztach uzyskania przychodów.

Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o PIT (t.j. Dz.U. z 2000 r., nr 14, poz. 176 z późn. zm.) kosztami uzyskania przychodów z są wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ustawy o PIT. Katalog wydatków nieuznawanych za koszty odnosi się również do wartości pracy własnej podatnika-przedsiębiorcy i członków jego rodziny. Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wartości własnej pracy podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci, a w przypadku prowadzenia działalności w formie spółki cywilnej lub osobowej spółki handlowej – także małżonków i małoletnich dzieci wspólników (art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy o PIT).

Pensja nie jest kosztem

Organy podatkowe stoją na stanowisku, że wartością pracy jest zarówno ustalone wynagrodzenie (brutto) za pracę wraz ze wszystkimi jego składnikami tj. składkami na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne opłacane przez pracownika, zaliczką na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz fizycznie wypłacone wynagrodzenie, jak i wszelkiego rodzaju dodatki, nagrody i inne świadczenia wypłacane w związku z wykonywaną przez pracownika pracą. Wynagrodzenie brutto małżonka i małoletnich dzieci nie stanowi więc kosztu uzyskania przychodu i to niezależnie od tego, w jakiej formie świadczona jest ta praca tzn. na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenie lub o dzieło czy też bezumownie.

Kosztami uzyskania przychodu są jednak inne wydatki związane z zatrudnieniem małżonka lub dzieci tj. składka na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez firmę, ekwiwalent za pranie odzieży, szkolenia bhp, czy też koszty wstępnych i profilaktycznych badań lekarskich.
Zakaz zaliczania wartości pracy małżonka i małoletnich dzieci do kosztów uzyskania przychodów dotyczy pracy w jednej firmie. Nie znajdzie ona zatem zastosowania np. w sytuacji, gdy małżonkowie są odrębnymi podmiotami gospodarczymi, tzn. każdy z nich prowadzi oddzielnie swoją działalność gospodarczą, jako odrębny przedsiębiorca i wykonuje usługi dla firmy drugiego małżonka. W takiej sytuacji wartość usługi świadczonej przez firmę jednego małżonka na rzecz firmy drugiego małżonka będzie stanowiła koszt uzyskania przychodu.

Zmiana przepisów

Obowiązujące przepisy wyłączają z kosztów uzyskania przychodów wynagrodzenia małżonków i małoletnich dzieci. Od przychodu można jednak odliczyć pensję pełnoletniego dziecka czy dalszych członków rodziny. Senatorowie opracowali jednak projekt zmiany art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy o PIT, który umożliwia zaliczanie do kosztów uzyskania przychodów wypłacone lub pozostawione do dyspozycji małżonka wynagrodzenie za pracę. Nadal kosztem nie będzie oszacowana wartości pracy własnej podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci, a w przypadku prowadzenia działalności w formie spółki osobowej także małżonków i małoletnich dzieci wspólników.