Prawo podatkowe rozróżnia instytucje zwrotu nadpłaty podatku oraz zwrotu podatku. Jak wygląda kwestia oprocentowania takich zwrotów przy ich opóźnionej wypłacie?
MARCIN BARAN
dyrektor w dziale doradztwa podatkowego Ernst & Young
Zwrot nadpłaty odnosi się co do zasady do sytuacji, gdy podatnik uiścił kwotę podatku, która od początku była nienależna. Natomiast o zwrocie podatku mówimy wtedy, gdy zgodnie z przepisami uiszczono podatek, ale odrębne przepisy umożliwiają jego późniejsze odzyskanie. Klasycznym przykładem jest tu zwrot podatku od czynności cywilnoprawnych w sytuacji, gdy nie spełnił się warunek zawieszający, od którego uzależniono wykonanie umowy. Mianem zwrotu podatku określa się też sytuacje, gdy zapłacony podatek pośredni jest zwracany nabywcy towarów lub usług. Tego rodzaju zwroty podatku przysługują lub przysługiwały np. niektórym nabywcom towarów akcyzowych, zagranicznym podatnikom VAT niezarejestrowanym w Polsce czy osobom fizycznym, które kupiły materiały budowlane.
O ile kwestia zwrotu nadpłaty, a w szczególności konsekwencji dokonania jej zwrotu po terminie, jest uregulowana dość szczegółowo, o tyle zwrot podatku nie doczekał się podobnego uregulowania. Przepisy o PCC w ogóle nie regulują terminu zwrotu podatku. Przepisy wykonawcze do ustawy o podatku akcyzowym określają terminy zwrotu akcyzy, lecz milczą na temat oprocentowania opóźnionego zwrotu. Podobnie jest z rozporządzeniem w sprawie zwrotu VAT podmiotom zagranicznym. Pełnej regulacji doczekała się natomiast ustawa o zwrocie niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym. Konieczne było więc rozstrzyganie przez sądy administracyjne sporów powstałych na tym tle.
Zdaniem sądów, konsekwencja w stosowaniu prawa wymaga, aby niedokonany w terminie zwrot podatku traktować podobnie jak nadpłatę podatku. Choć trudno w tej sytuacji mówić o nadpłaconym podatku, to nie ma wątpliwości, że przetrzymując pieniądze, które powinny zostać zwrócone podatnikowi, organy niesłusznie korzystają z przysługujących mu środków. Dlatego - jako wynagrodzenie za czasowe pozbawienie podatnika przysługującego mu zwrotu - należy mu się wynagrodzenie w postaci oprocentowania (np. wyroki w sprawach III SA/Wa 1143/07, III SA/Gl 1156/08, III SA/Wa 2565/08 czy najnowszy - III SA/Wa 3479/08). Na przeszkodzie wypłaty oprocentowania nie stoi fakt, że przepisy danego aktu go wprost nie przewidują.
Trudno polemizować z wnioskami zawartymi w tych wyrokach i nie da się w dłuższej perspektywie utrzymać sytuacji, w której nieuzasadnione przedłużanie terminu zwrotu podatku - przynajmniej w teorii - miałoby pozostawać bez żadnych konsekwencji. Dlatego efektem dotychczasowego orzecznictwa powinny być zmiany w przepisach.