Jak są opodatkowane wolne zawody w świetle umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Polska?

EKSPERT WYJAŚNIA
DOCHODY ZAGRANICZNE OD A DO Z
MichaŁ Zdyb
menedżer podatkowy, ABC DATA
Dochody uzyskiwane z wykonywania wolnych zawodów są w większości przypadków uregulowane w art. 14 umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Polska (dalej: umowy). W ostatniej wersji Modelowej Konwencji OECD art. 14 dotyczący opodatkowania tej kategorii dochodów został wykreślony. Dlatego stosować należy do nich przepisy dotyczące opodatkowania zysków przedsiębiorstw uregulowane w art. 5 oraz 7 umów.
Dochody osiągane przez osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium jednego państwa z wykonywania wolnego zawodu na terytorium drugiego państwa są opodatkowane w tym drugim państwie tylko wówczas, jeżeli prowadzona przez tę osobę działalność prowadzi do powstania zakładu w tym drugim państwie. Zgodnie z art. 5 umów za zakład uznaje się stałą placówkę, przez którą całkowicie lub częściowo prowadzona jest działalność gospodarcza. W związku z tym dla celów wykonywania wolnego zawodu należy uznać, że stałą placówką będzie każde miejsce wykorzystywane przez daną osobę osiągającą dochód z wykonywanego wolnego zawodu albo z innej działalności o samodzielnym charakterze w sposób regularny.
Jeżeli czynności wykonywane w ramach wolnego zawodu prowadzą do powstania zakładu na opisanych zasadach, w celu określenia ustalenia dochodów, które dochody podlegają przypisaniu stałej placówce, należy skorzystać z zasad określonych dla ustalania zysków zakładu uregulowanych w umowach. Do przypisania zysku zakładowi w takiej sytuacji znajdzie zastosowanie po pierwsze zasada podziału zysku pomiędzy przedsiębiorstwo a jego zakład. W przypadku sytuacji dotyczących dochodów z transgranicznego wykonywania wolnych zawodów zasada ta miałaby zastosowanie przy podziale zysków do opodatkowania pomiędzy państwem rezydencji osoby wykonującej wolny zawód a państwem źródła tych zysków, w którym to państwie działalność ta jest wykonywana za pośrednictwem położonego tam zakładu. Po drugie, zasada odliczania przy ustalaniu zysków zakładu kosztów (nakładów) poniesionych w związku z istnieniem zakładu. W przypadku sytuacji dotyczących dochodów z transgranicznego wykonywania wolnych zawodów zasada ta miałaby zastosowanie do ustalania zysków zakładu (stałej placówki). Zastosowanie omawianej zasady powoduje, że koszty poniesione w związku z istnieniem zakładu, np. koszty administracyjne, powinny być odliczone przy ustalaniu dochodu, jaki może być przypisany temu zakładowi, niezależnie czy koszty te powstały w tym państwie, w którym położona jest stała placówka.
Na koniec warto zwrócić uwagę, że nie wszystkie umowy zawierają regulację pozwalającą na opodatkowanie dochodów z wykonywania wolnych zawodów na opisanych zasadach. Niektóre umowy, np. umowa z Danią, nie zawierają odrębnych przepisów dotyczących opodatkowania dochodów z samodzielnej działalności (z wykonywania wolnych zawodów). Umowy takie zawierają tylko jeden wspólny artykuł dotyczący opodatkowania dochodów z pracy, bez rozróżnienia ich na uzyskiwane z pracy zależnej (pracy najemnej) i niezależnej (wykonywania wolnego zawodu).
(EM)