Zdarza się, że w przypadku nabycia tych usług między spółkami powiązanymi organy podatkowe najpierw badają dowody rzeczywistego świadczenia tych usług, a dopiero w drugiej kolejności - ustaloną w umowie cenę takiej usługi. Czy sądy administracyjne wypowiadały się na temat tego, kto powinien udowodnić wykonanie usług niematerialnych?

Przypomnę jedno z orzeczeń, w którym zdaniem składu orzekającego, aby organ podatkowy mógł stwierdzić, że wydatek został poniesiony w celu uzyskania przychodu, musi być uwidoczniony efekt (wynik) zawartych umów. Ogólnikowe przywołanie, że podmioty zagraniczne świadczyły doradztwo i usługi marketingowe bez materialnego odzwierciedlenia, na czym te usługi polegały, nie może być uznane za wystarczające dla przyjęcia, że usługi te miały lub mogły mieć wpływ na uzyskane przychody. O ile nawet owe doradztwo było świadczone ustnie, to widoczny powinien być efekt sprzedaży myśli skarżącej (I SA Gd 259/97).
W innym jeszcze orzeczeniu sąd stwierdził, że udowodnienie wykonania usług niematerialnych, jakimi są usługi doradcze, spoczywa na podatniku. Za wystarczający dowód tego nie mogą być uznane pisma nieopatrzone datą ani podpisem czy ogólnikowe zeznania świadków. Brak przekonujących dowodów wykonania takich usług uniemożliwia zaliczenie wydatków z nimi związanych do kosztów uzyskania przychodów (FSK 618/05). Na poparcie takiego stanowiska przedstawiane są m.in. argumenty, że organ podatkowy nie jest w stanie wykazać pewnych okoliczności, gdyż wiedzę o nich posiada podatnik, a jego bierna postawa uniemożliwia zebranie materiału dowodowego. Skoro zatem podatnik chce z pewnych okoliczności wywieść dla siebie korzyści podatkowe, uzasadnia to przerzucenie na niego ciężaru ich dowodu.
Krytycy tego stanowiska powołują się z kolei na przepisy art. 122 i 187 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.). Unormowania te formułują zasadę prawdy obiektywnej i nakładają na organy podatkowe bezwzględny obowiązek zebrania i wyczerpującego rozpatrzenia całego materiału dowodowego. Organ ma zatem obowiązek zweryfikować samodzielnie spełnienie przesłanek zaliczenia wydatków do kosztów, w tym przesłanki wykonania usługi. W następnym odcinku zostaną przedstawione ich argumenty.
Hanna Litwińczuk
profesor Uniwersytetu Warszawskiego
Not. KT
Hanna Litwińczuk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego / DGP