W rozliczeniu za 2007 rok urzędy skarbowe po raz pierwszy zajmowały się i nadal zajmują się przekazywaniem 1 proc. podatku dla organizacji pożytku publicznego. Mimo długiego okresu, jaki był na przygotowanie się do nowego mechanizmu, nie udało się uniknąć kłopotów.
Nowa procedura jest dobra, jednak wymaga doprecyzowania - uważają eksperci, którzy wzięli udział w debacie poświęconej 1 proc. podatku, zorganizowanej przez organizacje pozarządowe i Gazetę Prawną.

Czy nowa procedura przekazywania 1 proc. podatku jest dobra

ANNA MAZGAL
Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych (OFOP) jest organizacją, która brała udział w pracach nad zmianą przepisów o 1 proc. Oceniając to, co działo się w tym roku z 1 proc., oddzieliłabym kwestie prawne od wprowadzania tych przepisów. Historia nowelizacji, która zmieniła procedurę przekazywania 1 proc., sięga roku 2006. Wtedy mieliśmy nadzieję, że uproszczona procedura zacznie działać już od roku 2007, czyli w rozliczeniu za 2006 rok. Tak się nie stało, i może dobrze. Wydawało się, że półtoraroczny okres przygotowywania wszystkich zainteresowanych stron był wystarczająco długi. Niestety, nie został on dobrze wykorzystany. Wydawało się, że jeżeli przepisy są tak sformułowane, aby podatnikom było łatwiej, to wszystkim to wyjdzie na dobre. Sam przepis w zamyśle wydaje się być dobrym posunięciem, jednak bardzo szwankowała praktyka jego wprowadzania. Z naszej perspektywy można powiedzieć, że źle zadziałała informacja. Problemy były już z samą listą organizacji pożytku publicznego, która była poprawiana, a i tak jeszcze znalazły się w niej błędy. Były problemy z komunikacją z resortem finansów. Ministerstwo Finansów nie odegrało żadnej istotnej roli w tym procesie.
MAGDALENA DOBRANOWSKA-WITTELS
Nie mamy jeszcze danych, ile pieniędzy z 1 proc. w tym roku trafi do organizacji, ale z nieoficjalnych doniesień od poszczególnych organizacji wiemy, że mimo różnych problemów jest nieźle. Organizacja, która nie angażowała się w kampanię medialną zachęcającą do wpłat, znacznie zyskała na 1 proc. W poprzednim systemie przekazywania części podatku zbierała ok. 5 tys. zł, natomiast obecnie ma już ok. 130 tys. zł. Jest to tylko jedna organizacja z kilku tysięcy, ale gdyby podobne doświadczenia miały inne, to byłby to rzeczywiście znaczący wzrost.
GRAŻYNA PIECHOTA
Jestem pracownikiem Izby Skarbowej w Katowicach, więc nie będę się odnosiła do administracji w całym kraju. Nie chcę się również wypowiadać w imieniu Ministerstwa Finansów, bo nie mam takich kompetencji. W województwie śląskim, a jest to drugi co do wielkości region w Polsce, jeśli chodzi o wysokość odprowadzanych podatków, liczbę podatników itd., nie notujemy wielu problemów z przekazywaniem 1 proc. podatku. Jeśli jakieś się pojawiają, to są to jednostkowe przypadki. Na przykład, ktoś źle opisał organizację, w wyniku czego urząd musiał go wzywać, żeby korygował zeznanie. Czy też w zeznaniu była wpisana organizacja z wykazu, ale okazywało się, że ta organizacja nie podała numeru konta. Dalej problemy wynikały np. z tego, że organizacje w okresie pomiędzy publikacją listy (30 listopada) a przekazaniem pieniędzy przez urząd skarbowy weszły w stan likwidacji. Takie techniczne problemy sporadycznie pojawiały się w urzędach, ale są i takie miejsca, w których nie było żadnych kłopotów.
Nasze - urzędników - obawy związane z nową procedurą przekazywania 1 proc. były raczej natury logistycznej. Teraz mogę powiedzieć, że nie ma większych kłopotów.
KRZYSZTOF WIĘCKIEWICZ
Trzeba mieć świadomość, że zarówno administracja, jak i sektor się uczą. Zmia- na sposobu przekazywania 1 proc. wychodzi naprzeciw potrzebom sektora. Co istotne, mam sygnały, że urzędy skarbowe szybko się nauczyły, zrozumiały istotę tej transakcji.

Jak przekazywany jest 1 proc. po korekcie zeznań

GRAŻYNA PIECHOTA
Urzędy skarbowe zbiorczo przekazują kwoty 1 proc. podatku przez księgowość. Mamy na to trzy miesiące od zamknięcia okresu składania zeznań. Przepisy są tak skonstruowane, że podatnik, składając zeznanie np. w lutym czy w marcu, ma prawo bez jakichkolwiek konsekwencji skorygować je w całym okresie przeznaczonym na składanie zeznań.
Podatnik ma prawo 30 kwietnia przynieść korektę zeznania, z której będzie wynikało, że jedyna zmiana dotyczy właśnie 1 proc., który on chce przekazać nie organizacji X, tylko organizacji Y. Aby uniknąć komplikowania procedury, te trzy miesiące są liczone od momentu zakończenia akcji zeznań. W przypadku 1 proc. od ryczałtowców, którzy się rozliczają do 30 stycznia, pieniądze można przekazywać odpowiednio wcześniej.

Czy urzędy skarbowe stosują jednakową procedurę

TOMASZ SCHIMANEK
Z sygnałów od organizacji wynika, że urzędy w zakresie przekazywania 1 proc. podatku stosują różne praktyki. Część przekazuje wpłaty na bieżąco, część zbiorczo, część przekazuje informacje łącznie z danymi podatnika (imię, nazwisko, NIP), część nie, część przekazuje informacje o wskazaniach podatnika, część nie.
GRAŻYNA PIECHOTA
W województwie śląskim praktyka co do zasady jest taka, że pieniądze idą zbiorczo: gdy zbierze się określoną kwotę, po wprowadzeniu zeznań i korekt, jest wysyłany zbiorczy przelew. Inaczej sobie tego nie wyobrażam. Urzędy powinny sobie raczej ułatwiać pracę, a nie utrudniać.
ANNA MAZGAL
Przykład z województwa śląskiego pokazuje, jak można dobrze stosować przepisy. Nie twierdzę, że wszyscy robią wszystko źle, bo tak nie jest. Ale na podstawie sygnałów od kilkunastu organizacji, które uczestniczyły w pracach naszej grupy roboczej, widać, że błędy się zdarzają. I ta skala będzie rosła, im większa jest organizacja i im więcej środków z 1 proc. pozyskuje.

Skąd podatnicy mają brać informacje o zmianie procedury

GRAŻYNA PIECHOTA
My, jako administracja informujemy o zmianie przepisów. W urzędach wiszą plakaty, inicjujemy publikacje medialne, wypowiadamy się w mediach, obsługujemy stronę internetową zawierającą także informacje dotyczące listy organizacji oraz procedury przekazywania 1 proc.
ANNA MAZGAL
Wszyscy ci, którzy mają z tym mechanizmem do czynienia.
TOMASZ SCHIMANEK
Każda zmiana powoduje, że jest część osób, która za nią nie nadąża. Rzeczywiście jest potrzebny wysiłek zbiorowy, jeśli chodzi o informowanie. Muszę przyznać, że czasami na wysokości zadania nie stanęły same organizacje.
KRZYSZTOF WIĘCKIEWICZ
Akcje informacyjne na temat przekazywania 1 proc. podatku trzeba prowadzić przez cały rok. Organizacje wypuściły spot reklamowy praktycznie w ostatnich dniach kwietnia. O tym trzeba myśleć wcześniej i zaczynać takie akcje od początku stycznia.
Myślę, że przy tak diametralnej zmianie aktywności obywateli i instytucji publicznych, w tym finansowych, ta operacja jest udana i wszyscy pacjenci mają się dobrze. Trzeba tylko się starać, żeby informowanie o 1 proc. nie było akcyjne, żeby sektor informował o tej możliwości nie tylko w czasie składania zeznań.
MAGDALENA DOBRANOWSKA-WITTELS
To nie urząd skarbowy powinien informować o istocie 1 proc. Jednak z perspektywy organizacji, która stara się informować o tym, na czym w ogóle idea 1 proc. podatku polega, mam wrażenie, że zostaliśmy z tym sami. Nie mieliśmy wsparcia ze strony administracji. Zabrakło jasnego komunikatu, że ten mechanizm powinien wyglądać tak, a nie inaczej.

Jak logistycznie przebiegło wdrażanie nowej procedury

GRAŻYNA PIECHOTA
Logistycznie cała akcja została przeprowadzona bardzo dobrze, biorąc pod uwagę, że jednak dotyczyła administracji. Coś, co jeszcze rok temu przerażało ludzi, którzy mieli się w tym odnaleźć, okazało się, że nie rodzi większych problemów.

Czy są jakieś kłopoty z przekazywaniem 1 proc. podatku

TOMASZ SCHIMANEK
Pojawiły się sytuacje, dla mnie patologiczne, które świadczą o niezrozumieniu mechanizmu 1 proc. podatku zarówno przez obywateli, jak i przez organizacje. 1 proc. jest wykorzystywany jako ukryta forma płacenia za usługi. Znam organizacje, które mówiły, że jeśli przekażesz 1 proc., to my ci to odliczymy od opłaty za turnus twojego dziecka. To świadczy o niedojrzałości obustronnej: organizacji i obywatela. Zmiana sposobu przekazywania 1 proc. była znakomitą okazją, aby zwalczać tego typu sytuacje. Niestety, nie zrobiono tego.
GRAŻYNA PIECHOTA
Na administrację został przerzucony przykry obowiązek poinformowania podatników, że nie będą mogli wspomóc Jasia, który jest np. chorym synem znajomych, ponieważ wśród dziesięciu przypadków, kiedy intencje są dobre, może się pojawić pięć patologicznych. Nie powiedzieliście - przynajmniej ja takiej wypowiedzi nie słyszałam - że nie chodzi o wspomaganie pojedynczych przypadków, ale o kreowanie pewnego systemu. Oczekiwanie, że MF weźmie na siebie społeczny, a w rezultacie i medialny protest części obywateli bez wsparcia samych organizacji, jest chyba zbyt wygórowane.
KRZYSZTOF WIĘCKIEWICZ
To jest poważny zarzut. Warto jednak pamiętać o okolicznościach. Pamiętajmy, że w starym systemie przekazywania środków z tytułu 1 proc. podatku obywatele przyzwyczaili się do formuły wskazania. Można było w przekazie wyraźnie zaznaczyć, na co chcemy przekazać część podatku. Sam przekazałem organizacji, która miała swój oddział i wpisałem taką preferencję. To przyzwyczajenie upowszechniło się do tego stopnia, że wiele organizacji myślało, że przy zmienionym sposobie przekazywania 1 proc. będzie można praktykować wskazanie w identyczny sposób.

Jakich zmian oczekują organizacje pożytku publicznego

ANNA MAZGAL
OFOP nie ma interesu w tym, żeby przepisy wyglądały tak albo inaczej. Staramy się patrzeć na sytuację i odnosić się do tego, jakie prawo nas obowiązuje. Sektor udzielał się w mediach i informował. Cała nasza kampania dotyczyła nie tylko tego, że wisi plakat i jest informacja, ale mówiliśmy dużo o tym, jakie jest nasze stanowisko, opinia, wizja, czym 1 proc. jest.
Głos sektora nie jest słyszalny ze względu na to, że nie jesteśmy ani źródłem prawa, ani źródłem jego interpretacji. Dyskusja o 1 proc. jest dla nas bardzo poważna, ale oczekujemy również od administracji, że nas w tej dyskusji wesprze siłą swojego autorytetu. Nie chcemy, aby nas wyręczać, ale żeby nas wesprzeć, ponieważ są granice tego, co możemy powiedzieć i kogo możemy przekonać.

Skąd podatnik dowie się o przeznaczeniu 1 proc. przez organizacje

KRZYSZTOF WIĘCKIEWICZ
W nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie chcemy wprowadzić obowiązek sprawozdania z realizacji 1 proc. Byłoby to uproszczone sprawozdanie, ale jednak komunikowanie o tym, w jaki sposób organizacja rozdysponowała tę kwotę.
TOMASZ SCHIMANEK
Państwo daje podatnikom możliwość przekazania pieniędzy, ale tylko wybranym organizacjom. Oczywiście nigdy nie ma 100-proc. gwarancji, że ktoś jest uczciwy, ale państwo tworzy status pożytku publicznego właśnie po to, żeby podatnikowi zwiększyć gwarancję na to, że jego podatek nie idzie do organizacji nieuczciwej, tylko do takiej, która spełnia określone standardy. Tak w teorii ten mechanizm powinien działać.

Jak zachęcać podatników do przekazywania 1 proc. podatku

KRZYSZTOF WIĘCKIEWICZ
Mechanizm 1 proc. podatku to instrument obywatelski. Właścicielem tego mechanizmu jest podatnik. Dobrze by się stało, aby ta dzisiejsza dyskusja zapoczątkowała debatę, w której właśnie podatnicy mogliby powiedzieć, co o tym sądzą. Jeśli przekazuję podatek, to chciałbym wiedzieć, co się z nim dzieje. Mimo że nie jest to świadczenie ekwiwalentne, to niejako jego ekwiwalentność polega na tym, że jestem dobrze poinformowany o sposobie wydatkowania.
GRAŻYNA PIECHOTA
Podatnicy podkreślają to przy różnego rodzaju badaniach: jednym z powodów, dla którego nie przekazują 1 proc., jest brak informacji, co się z tymi pieniędzmi dzieje. Brak komunikatu zwrotnego. Ważne jest włączenie ludzi do tej debaty. Zdaję sobie sprawę z tego, że administracja ciągle jeszcze jest nieco zamknięta na współpracę z otoczeniem. Być może takie inicjatywy jak 1 proc. spowodują, że nie tylko podatnicy zmienią swoje postawy, nie tylko organizacje zmienią swoje działania, ale też administracja będzie się coraz bardziej otwierać i przyjmować do wiadomości, że po drugiej stronie okienka nie stoi wróg, tylko człowiek, z którym należy współpracować.
TOMASZ SCHIMANEK
Interes obywateli powinien być rozumiany jednakowo. Możemy się różnić co do metod zaspokajania potrzeb obywateli. I będziemy się różnić. Jednak co do podstawowych kwestii powinniśmy być zgodni.

Czy nowy mechanizm przekazywania części podatku jest sukcesem

KRZYSZTOF WIĘCKIEWICZ
Nowy mechanizm przekazywania 1 proc. podatku jest sukcesem zarówno administracji publicznej, jak i sektora.
TOMASZ SCHIMANEK
Trzeba dyskutować, aby zbudować wspólne rozumienie mechanizmu 1 proc. Z ostateczną oceną tegorocznej kampanii poczekałbym jednak na wyniki finansowe. Wtedy będzie można powiedzieć, czy to rzeczywiście zadziałało i na ile.
ANNA MAZGAL
Chcemy, aby mechanizm 1 proc. działał sprawnie, więc siłą rzeczy koncentrujemy się na problemach. Choć pozytywne elementy nowej procedury też dostrzegamy. Przepisy nie są złe. Z obserwacji i doświadczeń wynika, że pewna deregulacja i zostawienie niektórych procedur do wypracowania jest korzystne. Otwieranie się na współpracę i wspólne dyskutowanie rozwiązań jest dobre. Może dobrze, że pewne rzeczy nie są zapisane wprost w ustawie, bo jesteśmy elastyczni i to nas zmusza do myślenia. Razem z Forum Darczyńców i Fundacją Komunikacji Społecznej będziemy chcieli powtórzyć naszą kampanię informacyjną i na pewno zaczniemy wcześniej. Warto skupić się na dobrych praktykach, więc chętnie skorzystamy z doświadczeń śląskich.
CO MINISTERSTWO FINANSÓW PLANUJE ZMIENIĆ W ZAKRESIE PRZEKAZYWANIA 1 PROC. PODATKU
Projekt nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie innych ustaw zakłada następujące zmiany w zakresie przekazywania 1 proc. podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego:
• procedura przekazywania 1 proc. podatku dla organizacji pożytku publicznego znajdzie się w nowym art. 45c ustawy o PIT (dziś jest to art. 45 ustawy o PIT);
• podatnik nadal w zeznaniu podatkowym wybierać będzie organizację pożytku publicznego z wykazu organizacji mających status organizacji pożytku publicznego;
• podatnik będzie miał możliwość wskazania organizacji pożytku publicznego nawet w sytuacji złożenia korekty zeznania, pod warunkiem jednak że będzie ona dokonana w terminie dwóch miesięcy od upływu terminu dla złożenia zeznania podatkowego;
• podatnik będzie wskazywał organizację, której chce przekazać część podatku, podając jej nazwę, numer KRS oraz przekazywaną kwotę;
• naczelnik urzędu skarbowego będzie przekazywał kwoty podatku na rachunek bankowy organizacji pożytku publicznego wskazany w wykazie organizacji;
• naczelnik przekazania 1 proc. podatku dokona w trzecim miesiącu od upływu terminu dla złożenia zeznania podatkowego. Termin ten jest uwarunkowany możliwością składania przez podatników korekt zeznania w okresie dwóch miesięcy od upływu terminu dla złożenia zeznania podatkowego;
• naczelnik będzie mógł przekazać organizacji pożytku publicznego dane podatnika, który przekazał na jej rzecz 1 proc. podatku, jeżeli podatnik w zeznaniu podatkowym (korekcie zeznania) wyrazi wolę poinformowania organizacji, że na jej rzecz przekazał 1 proc. podatku. Informacje te będą dotyczyć wyłącznie imienia, nazwiska i adresu podatnika oraz wysokości przekazanej kwoty z podatku;
• zmiany mają wejść w życie od 1 stycznia 2009 r.
W rozliczeniu za 2007 rok urzędy skarbowe po raz pierwszy zajmowały się i nadal zajmują się przekazywaniem 1 proc. podatku dla organizacji pożytku publicznego. / Inne