W praktyce powstają wątpliwości dotyczące skutków podatkowych wyodrębnienia zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Z jakiego powodu rodzą się te kontrowersje?
Jako kryteria wyodrębnienia zorganizowanej części przedsiębiorstwa wymienia się: wyodrębnienie funkcjonalne, wyodrębnienie organizacyjne oraz finansowe, a także posiadanie określonej masy majątkowej. Kryteria te w odniesieniu do konkretnych stanów faktycznych budzą jednak wiele kontrowersji.
Przypomnijmy regulacje zawarte w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.). Otóż dla powstania zorganizowanej części przedsiębiorstwa konieczne jest istnienie zespołu składników majątkowych przeznaczonego do realizacji określonych zadań gospodarczych, który mógłby funkcjonować jako niezależne przedsiębiorstwo oraz że takie faktyczne wyodrębnienie istnieje już w macierzystym przedsiębiorstwie, czyli przed dokonaniem wydzielenia. Wynika to z definicji znajdującej się w art. 5a pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.
Z kolei w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (orzeczenie Andersen & Jansen C-43/00) podkreśla się, że jedynie jednostka zdolna do samodzielnego funkcjonowania może stanowić tzw. branch of activity, czyli jej aktywa muszą wystarczać do prowadzenia samodzielnej działalności bez potrzeby korzystania z dodatkowych inwestycji lub aktywów. W tym kontekście należy przywołać wyrok WSA w Warszawie (sygn. akt III SA/Wa 934/07). Skład orzekający stwierdził, że zorganizowaną część przedsiębiorstwa stanowi każdy zespół składników majątkowych, dający się wyodrębnić poprzez funkcjonalne powiązanie polegające na przydatności do realizacji określonego działania gospodarczego - bez względu na jej organizacyjne wyodrębnienie w postaci zakładu czy też oddziału oraz każdy zespół składników materialnych i niematerialnych służących do realizacji określonych zadań gospodarczych, bez względu na to, czy obejmuje on całość, czy jedynie część majątku określonego podmiotu. O wyodrębnieniu funkcjonalnym może przykładowo świadczyć posiadanie własnej grupy kontrahentów, z którymi istnieją bezpośrednie relacje handlowe. Dostęp do rynku zbytu oraz kanałów dystrybucji i zaopatrzenia mają bowiem często decydujący wpływ na zdolność podmiotu do samodzielnego funkcjonowania na rynku.
Aby wydzielony majątek kwalifikował się jako zorganizowana część przedsiębiorstwa, musi on być wyodrębniony organizacyjnie i finansowo.
HANNA LITWIŃCZUK
profesor Uniwersytetu Warszawskiego