Do 29 czerwca 2008 r. państwa unijne muszą zaimplementować 43 Dyrektywę. W tym celu Polska zamierza utworzyć ośmioosobową Komisję Nadzoru Audytowego (KNA).
Nadzór publiczny nad wykonywaniem zawodu biegłego rewidenta, działalnością firm audytorskich oraz Krajową Izbą Biegłych Rewidentów będzie sprawowała ośmioosobowa Komisja Nadzory Audytowego. Wprowadzenie takiego rozwiązania przewiduje nieopublikowany projekt ustawy z 28 kwietnia 2008 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, firmach audytorskich oraz o nadzorze publicznym, do którego dotarła Gazeta Prawna. Został on przygotowany przez resort finansów.
Wato pamiętać, że obowiązek stworzenia nadzoru publicznego nad biegłymi i firmami audytorskimi nałożyła na wszystkie kraje Unii Europejskiej 43 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady. Na implementację nowych rozwiązań do krajowego prawa państwa unijne mają czas do 29 czerwca 2008 r.
Przypomnijmy, że Dyrektywa wymaga, aby system nadzoru był zarządzany przez osoby niewykonujące zawodu i posiadające wiedzę z dziedzin istotnych dla badania ustawowego. Można dopuścić uczestnictwo osoby wykonującej zawód, ale tylko w mniejszości.
Z tego względu w projektowanej polskiej ustawie pojawił się przepis, zgodnie z którym większość członków Komisji Nadzoru Audytowego przynajmniej przez trzy lata przed powołaniem nie może wykonywać czynności rewizji finansowej, mieć prawa głosu w firmie audytorskiej, a także być członkiem zarządu lub rady nadzorczej firmy audytorskiej.
Ponadto nowe rozwiązania zakładają, że w skład Komisji wejdzie po dwóch przedstawicieli ministra finansów i Krajowej Izby Biegłych Rewidentów, a także po jednym przedstawicielu Komisji Nadzoru Finansowego, ministra sprawiedliwości, organizacji pracodawców oraz Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie.
Co ważne, KNA będzie wykonywać zadania przy pomocy komórki organizacyjnej w Ministerstwie Finansów odpowiedzialnej za rachunkowość i rewizję finansową. Z kolei przewodniczący Komisji, członek powołany ze strony ministra finansów, będzie sekretarzem lub podsekretarzem stanu w tym resorcie. Kadencja KNA będzie trwała cztery lata.
Do zadań nowego organu będzie należało m.in. zatwierdzenie określonych uchwał organów KIBR, zatwierdzanie rocznych planów kontroli wykonywania zawodu, przeprowadzanie kontroli pozaplanowych, a także rejestrowanie biegłych rewidentów i firm audytorskich z państw trzecich.
Polski ustawodawca zadecydował, że kontrola firm audytorskich wykonujących czynności rewizji finansowej w jednostkach zainteresowania publicznego będzie przeprowadzana nie rzadziej niż raz na trzy lata. Natomiast w pozostałych firmach co najmniej raz na sześć lat. Warto zaznaczyć, że nadzór korporacyjny będzie w dalszym ciągu sprawowany przez Krajową Komisję Nadzoru.

Uprawnienia kontrolujących

W przypadku tej pierwszej grupy podmiotów kontrola przeprowadzana będzie przez zatrudnionych przez KIBR kontrolerów, z tym że Komisja Nadzoru Audytowego wcześniej będzie zatwierdzała kandydatów, jak również kontrolerów do poszczególnych kontroli. Na wniosek Komisji w kontrolach będą mogli uczestniczyć jako obserwatorzy (z prawem dostępu do wszystkich dokumentów) pracownicy zatrudnieni w Ministerstwie Finansów. Pozostałe kontrole (czyli w firmach audytorskich badających jednostki zainteresowania publicznego) będą przeprowadzane przez wizytatorów powołanych przez Krajową Komisję Nadzoru spośród biegłych rewidentów. Kolejnym krokiem, po przeprowadzonych kontrolach zarówno przez kontrolerów, jak i wizytatorów, będzie sporządzenie w ciągu 30 dni od zakończenia czynności protokołu kontroli, a następnie przekazanie go KKN oraz firmie audytorskiej. Podmiot będzie miał 14 dni na zgłoszenie zastrzeżeń.

Wysokie kary dla firm

Firmom, co do których Komisja będzie miała zastrzeżenia, będą mogły grozić poważne konsekwencje. W zależności od wykrytych nieprawidłowości Krajowa Komisja Nadzoru będzie mogła zastosować zalecenie usunięcia nieprawidłowości, ale również wiele restrykcyjnych sankcji. Może to być przede wszystkim wniosek do Krajowej Rady Biegłych Rewidentów o nałożenie kary finansowej do 250 tys. zł, zawieszenie działalności rewizyjnej od sześciu miesięcy do trzech lat, a nawet skreślenie z listy firm audytorskich. Dotkliwe może być również podanie do publicznej wiadomości informacji o stwierdzonych nieprawidłowościach i nałożonych karach. Warto zwrócić uwagę również na projekt przepisów dotyczących sposobu finansowania systemu nadzoru. Zgodnie z art. 22 projektu ustawy, KRBR będzie musiała wpłacać do budżetu państwa w terminie do 31 marca 20 proc. opłat z tytułu nadzoru, o których mowa w art. 49 ust. 1 pkt 2, za rok poprzedni należnych od firm audytorskich wykonujących czynności rewizji finansowej w spółkach publicznych. Obecna opłata z tytułu nadzoru płacona przez podmioty uprawnione do badania sprawozdań finansowych może wynosić maksymalnie 1,5 proc. rocznych przychodów za badania i przeglądy sprawozdań. Po zmianach, zgodnie z art. 49 ust. 1 pkt 2 projektu ustawy, firmy audytorskie będą zobowiązane do wnoszenia tej opłaty w wysokości nie wyższej niż 2 proc. rocznych przychodów z tytułu czynności rewizyjnych.