Dwa miesiące temu kupiłem nieruchomość rolno-rekreacyjną, w skład której wchodzą trzy działki. Zapłaciłem wszystkie opłaty razem z podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Ponieważ chciałem, żeby urząd skarbowy ustosunkował się do wartości zakupionej nieruchomości, złożyłem prośbę o wycenę i sprawdzenie należnego podatku. Urząd stwierdził, że w przypadku jednej działki podwyższa wartość rynkową - zapłaciłem więc podatek należny od podwyższonej sumy. Problem w tym, że urzędnik źle naliczył podatek. Czy z powodu błędu urzędnika muszę dopłacić tę kwotę?

IZBA SKARBOWA W POZNANIU ODPOWIEDZIAŁA GP
Nabycie nieruchomości w 2007 roku w drodze umowy sprzedaży podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, który jest liczony od wartości rynkowej nieruchomości.
Przy sporządzaniu aktu notarialnego, notariusz jako płatnik pobiera podatek od czynności cywilnoprawnych w wysokości 2 proc. umówionej ceny sprzedaży ustalonej przez kontrahentów. Przepisy ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych szczegółowo określają reguły oraz sposób ustalania podstawy opodatkowania. Podstawę stanowi wartość rynkowa nabytej nieruchomości, którą określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów, a nie cena sprzedaży. Wartość przedmiotu sprzedaży może być przyjęta w wysokości określonej w umowie sprzedaży z zastrzeżeniem, że odpowiada ona wartości rynkowej rzeczy lub prawa majątkowego. W przypadku gdy w trakcie dokonywania czynności sprawdzających organ podatkowy dochodzi do wniosku, że wartość rynkowa podana w akcie notarialnym znacznie odbiega od cen rynkowych z daty dokonania czynności cywilnoprawnej, podejmuje działania zmierzające do urealnienia wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych.
Konsekwencją tych działań jest wydanie decyzji podatkowej w sprawie wymiaru podatku od czynności cywilnoprawnych, a podatnik będzie musiał zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych (2 proc.) od wartości rynkowej (określonej według cen transakcyjnych na rynku obrotu podobnymi nieruchomościami). W przypadku sporu pomiędzy podatnikiem a organem podatkowym (np. gdy podatnik kwestionuje decyzję podatkową, gdyż jego zdaniem organ podatkowy nieprawidłowo określił wysokość podatku) przysługuje prawo złożenia odwołania do dyrektora izby skarbowej, a po wyczerpaniu tego trybu skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
EKSPERT WYJAŚNIA
Należy dopłacić różnicę podatku, pod warunkiem że organ skarbowy wydał stosowne postanowienie prostujące wcześniej wydaną przez siebie decyzję. Podatnik może jednak nie zgodzić się z określoną przez organ podatkowy wysokością podatku i złożyć odwołanie.
Szymon Dalc
doradca podatkowy, Dalc i Ochocki - Doradcy spółka doradztwa podatkowego
Z przedstawionego w pytaniu stanu faktycznego wynika, że podatnik stał się ofiarą własnej nadgorliwości. Strony zawierające umowę kupna-sprzedaży nieruchomości nie mają obowiązku konsultowania ceny dokonanej transakcji z organami skarbowymi. Z założenia transakcja taka powinna być zawierana według cen rynkowych. Co prawda, nie ma w przepisach definicji ceny rynkowej, ale zakłada się, że dla racjonalnie działających podmiotów gospodarczych cena rynkowa to taka, którą nabywca jest skłonny zapłacić za oferowany towar lub usługę. Z tego też powodu nie ma podstawy, aby kwestionować w tym zakresie warunki umowy, jaką zawarły strony transakcji. Zdarza się jednak, że w wyniku zaistnienia szczególnych okoliczności (np. konieczność szybkiego pozbycia się nieruchomości) cena transakcji odbiega od stosowanych cen przeciętnych. Zachodzi wtedy podejrzenie, że cena została zaniżona w celu próby obejścia prawa. Takie przypadki badają i wyjaśniają organy podatkowe. Zgodnie bowiem z art. 19 ust. 4 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej, jeśli uzna, że wartość wyrażona w cenie określonej w umowie odpłatnego zbycia znacznie odbiega od wartości rynkowej nieruchomości, wezwie strony umowy do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn uzasadniających podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej. Jeśli strony nie udzielą odpowiedzi, nie dokonają zmiany wartości lub nie wskażą przyczyn, które uzasadniają podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej, organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej określi wartość z uwzględnieniem opinii biegłego lub biegłych.
Składając prośbę o wycenę i sprawdzenie należnego podatku podatnik de facto wystąpił w trybie przepisów art. 165 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa z żądaniem wszczęcia postępowania podatkowego, ponieważ uregulowania zawarte w tej ustawie nie przewidują możliwości wykonania czynności kontrolnych przez organ na życzenie podatnika. Kontrolę podatkową organ podejmuje wyłącznie z urzędu (art. 282 Ordynacji podatkowej).
Należy domniemywać, że w opisanym przypadku tak się właśnie stało. Jeśli zatem w ramach prowadzonego postępowania organ podatkowy stwierdził, że cena transakcyjna na zakup jednej z nieruchomości znacznie odbiega od jej wartości rynkowej, powinien był wezwać strony do zmiany ceny lub złożenie wyjaśnień. Na podstawie informacji przekazanych w pytaniu można wywnioskować, iż doszło do złożenia takich wyjaśnień, w wyniku czego ustalona została wyższa cena rynkowa jednej z działek. Ponieważ organy podatkowe działają na podstawie przepisów prawa (art. 120 ustawy Ordynacja podatkowa), należy założyć, że organ podatkowy wydał w tym zakresie stosowną decyzję, w której określił wysokość zobowiązania w prawidłowej (według organu) wysokości. W takiej sytuacji organ podatkowy jest związany wydaną przez siebie decyzją od chwili jej doręczenia (art. 212 Ordynacji podatkowej). W świetle obowiązującego prawa nie ma zatem możliwości żądania od podatnika zapłaty podatku w innej wysokości niż wskazana w decyzji. Niestety, czasami w wydawanych decyzjach zdarzają się tzw. oczywiste omyłki lub błędy rachunkowe. Zadający pytanie wskazał, iż mamy do czynienia z takim właśnie błędem. W takim wypadku organ podatkowy może z urzędu lub na żądanie strony prostować w drodze postanowienia ujawnione w wydanej decyzji błędy rachunkowe oraz inne oczywiste omyłki (art. 215 Ordynacji podatkowej). Do czasu otrzymania takiego sprostowania obowiązuje wydana w tym zakresie decyzja i wysokość podatku w niej określona.
PODSTAWA PRAWNA
■ Art.19 ust. 4 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
■ Art. 120, art. 165, art. 212, art. 215 oraz art. 282 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Opracował ŁUKASZ ZALEWSKI