Zdaniem sądu administracyjnego sąd nie może zlecać (nakazywać) wykonywania czynności konkretnemu adwokatowi lub radcy prawnemu, gdyż nie ma wpływu na to, kto personalnie świadczyć będzie pomoc prawną stronie, dla której ustanowiono adwokata lub radcę prawnego.

Przepis art. 10 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zawierający specyfikację źródeł przychodów wyróżnia dwa odrębne źródła przychodów związane z działalnością osób fizycznych:
1) w ust. 1 pkt 2 - działalność wykonywaną osobiście;
2) w ust. 1 pkt 3 - pozarolniczą działalność gospodarczą.
Za przychód z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się m.in. przychody osób, którym sąd, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności. Jeśli zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym przychody są zaliczane do jednego ze źródeł przychodów wskazanych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-9, to nie mogą być zaliczone do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej, nawet wówczas, gdy działalność je przynosząca ma charakter zarobkowy, zorganizowany i ciągły.
Pozarolniczą działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym jest natomiast działalność zarobkowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły, prowadzona we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek, z której przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-9. Za przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.
OBOWIĄZKI PŁATNIKA
Na podstawie przepisu art. 41 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych płatnicy są zobowiązani do poboru zaliczek na podatek dochodowy w wysokości 19 proc należności pomniejszonej o koszty uzyskania przychodu (art. 22 ust. 9 pkt 4) oraz pomniejszonej o potrącone przez płatnika składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe (art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b).
Stanowisko urzędów
Zdaniem organów podatkowych w przypadku świadczenia pomocy prawnej z urzędu nie ma znaczenia fakt, czy adwokat (radca prawny) wykonuje zawód w kancelarii czy jest wspólnikiem spółki, gdyż to on osobiście świadczy pomoc prawną z urzędu (to jego okręgowa rada adwokacka czy też okręgowa izba radców prawnych wyznacza do pełnienia obowiązków obrońcy czy pełnomocnika z urzędu). Także w przypadku udzielenia substytucji pomoc prawną osobiście świadczy adwokat (radca prawny), któremu udzielono substytucji, a nie adwokat (radca prawny) zastępowany. Należy zauważyć, że rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokatów (radców prawnych) określają, iż koszty nieopłaconej pomocy prawnej ponoszone przez Skarb Państwa obejmują m.in. niezbędne, udokumentowane wydatki adwokata lub radcy prawnego (nie są to więc wydatki kancelarii czy spółki). Analiza cytowanych przepisów wskazuje, iż pomocy prawnej z urzędu udziela osobiście adwokat (radca prawny), a zatem przychody adwokatów (radców prawnych) z tytułu świadczenia z urzędu, na zlecenie sądu, pomocy prawnej należy zakwalifikować do przychodów z działalności wykonywanej osobiście. Na gruncie prawa podatkowego nie ma przeszkód, aby osoby prowadzące działalność gospodarczą równocześnie wykonywały na zlecenie sądu określone czynności i osiągały z tego tytułu przychody z działalności wykonywanej osobiście (wyłączenie zawiera jedynie przepis regulujący przychody z tytułu osobistego wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia lub o dzieło - art. 13 ust. 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).
Konsekwencją takiej kwalifikacji przychodu jest spoczywający na sądach dokonujących wypłat obowiązek pełnienia funkcji płatnika.
Stanowisko sądu
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w wyroku z 9 lutego 2007 r. (sygn. akt: I SA/Lu 779/06; niepublikowany) stwierdził, że rozróżnienie źródeł przychodów jest zabiegiem istotnym, bowiem analiza przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wskazuje, iż zasady ustalania podstawy opodatkowania, obowiązki podatnika, udział w stosunku prawnopodatkowym podmiotu są zróżnicowane w zależności od tego, z jakiego źródła przychodu pochodzi uzyskany przez podatnika przychód.
Sąd administracyjny nie podzielił poglądu dyrektora Izby Skarbowej w Lublinie, że adwokat lub radca prawny świadczący pomoc prawną z urzędu jest osobą, której sąd zlecił, na podstawie właściwych przepisów, wykonanie określonych czynności, oraz że uzyskane przez niego za świadczenie takiej pomocy wynagrodzenie jest przychodem z działalności wykonywanej osobiście w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Analiza przepisów normujących istotę pomocy prawnej lub obrony świadczonych z urzędu, zasady ich świadczenia oraz wzajemne relacje pomiędzy świadczącymi taką pomoc lub obronę, sądem i stroną lub oskarżonym, nie daje - zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie - podstaw do przyjęcia, że adwokat lub radca prawny świadczący pomoc prawną z urzędu działa na zlecenie sądu, nie tylko w cywilistycznym rozumieniu zlecenia, ale także na zlecenie rozumiane jako nakaz, polecenie.
POMOC PRAWNA Z URZĘDU
W postępowaniu cywilnym sąd postanowieniem ustanawia dla strony adwokata lub radcę prawnego, natomiast wyznaczenie konkretnej osoby, która ma świadczyć stronie pomoc prawną należy do właściwej rady adwokackiej lub okręgowej izby radców prawnych, które decydują też o zwolnieniu adwokata lub radcy prawnego od zastępowania strony w procesie na podstawie przepisów art. 117 i 119 par. 2 k.p.c. Uprawnienia i obowiązki adwokata lub radcy prawnego ustanowionego na podstawie przepisu art. 117 k.p.c. wynikają z każdorazowego stanu sprawy do której prowadzenia został wyznaczony, a wynagrodzenie adwokata lub radcy prawnego nie obciąża strony.
Istotą pomocy prawnej świadczonej z urzędu nie jest zlecenie (nakazanie) adwokatowi lub radcy prawnemu wykonania określonych czynności, ale umożliwienie stronie lub oskarżonemu skorzystania z fachowej pomocy prawnej bez ponoszenia związanych z tym kosztów. Pomiędzy pełnomocnikiem lub obrońcą, o których mowa, a sądem nie powstaje żaden stosunek prawny - ani cywilnoprawny, ani o charakterze publicznoprawnym, sąd nie ponosi odpowiedzialności za działania lub zaniechania adwokata lub radcy prawnego, oni zaś nie ponoszą odpowiedzialności wobec sądu.
Przyznanie wynagrodzenia
Obowiązek przyznania wynagrodzenia za świadczoną pomoc prawną nie wynika z więzów prawnych, ale z przepisu prawa, przy czym zauważyć należy, że nie każde świadczenie pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego ustanowionego w trybie art. 117 k.p.c. uzasadnia poniesienie przez Skarb Państwa kosztów tej pomocy. Sąd nie może zlecać (nakazywać) wykonywania czynności konkretnemu adwokatowi lub radcy prawnemu, gdyż nie ma wpływu na to, kto personalnie świadczyć będzie pomoc prawną stronie, dla której ustanowiono adwokata lub radcę prawnego. Konkretną osobę wyznacza okręgowa rada adwokacka lub okręgowa izba radców prawnych. Zdaniem sądu administracyjnego podzielić należy stwierdzenie zaskarżonej decyzji, iż w przypadku świadczenia pomocy prawnej z urzędu nie ma znaczenia, czy adwokat wykonuje zawód w kancelarii adwokackiej, zespole adwokackim czy jest wspólnikiem spółki partnerskiej.
PIOTR BRONNY
radca prawny, Kancelaria Prawnicza Maciej Panfil i Partnerzy
PODSTAWA PRAWNA
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2002 r. nr 163, poz. 1349 z późn. zm.).
Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. z 2002 r. nr 163, poz. 1348 z późn. zm.).