Nie milkną spory dotyczące opodatkowania VAT sprzedaży wierzytelności. Sądy twierdzą, że VAT płacić nie trzeba. Praktycy często są innego zdania.

Kwestia, czy sprzedaż własnych wierzytelności jest objęta VAT, wciąż budzi spory. Kilka miesięcy temu Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu przyjął w wyroku z 3 kwietnia (sygn. akt I SA/Wr 89/07), że sprzedaż własnych wierzytelności nie jest objęta VAT, ponieważ nie jest ani dostawą towarów, ani świadczeniem usług.
Jednak wielu praktyków twierdzi, że sprzedaż wierzytelności własnych jest usługą w rozumieniu ustawy o VAT (Dz.U. z 2004 r. nr 54, poz. 535 z późn. zm.), zgodnie z definicją zamieszczoną w art. 8 ust. 1 tej ustawy. Przyjmują oni, że sprzedaż wierzytelności własnych mieści się w zgrupowaniu PKWiU 65.23.10 Usługi pośrednictwa finansowego, gdzie indziej niesklasyfikowane. Tym samym, zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, w związku z brzmieniem poz. 3 w załączniku nr 4 do tej ustawy, sprzedaż tych wierzytelności powinna być opodatkowana ze stawką zwolnioną. Oznacza to, że nie płaci się VAT, a dodatkowo - nie ma obowiązku uiszczania podatku od czynności cywilnoprawnych w związku z tą sprzedażą, zgodnie z art. 2 pkt 4 lit. b) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 68, poz. 450).
Co na to statystyka...
Twierdzenie, że sprzedaż wierzytelności własnych mieści się w zgrupowaniu PKWiU 65.23.10, nie jest wcale oczywiste. Nie budzi wątpliwości, że w zgrupowaniu tym mieści się sprzedaż wierzytelności obcych, tj. nabytych. Wydaje się jednak, że zgodnie z zasadami statystyki publicznej sprzedaż wierzytelności własnych nie jest usługą. Do takiego wniosku prowadzi analiza odpowiedzi udzielonej jednemu z podatników przez Urząd Statystyczny w Łodzi (OK-5672/KU-174/20-10357/2004). W odpowiedzi tej wskazano, że sprzedaż wierzytelności własnych oraz przeniesienie prawa własności wierzytelności własnych na podmioty trzecie nie jest usługą w rozumieniu Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług.
Stanowisko to wywołuje określone konsekwencje. Po pierwsze, nawet jeśli sprzedaż wierzytelności własnych nie jest usługą w rozumieniu PKWiU, to może być ona usługą w rozumieniu ustawy o VAT. Usługami w rozumieniu tej ustawy są również takie działania i zaniechania, które nie są uznawane za usługi przez statystykę publiczną. Po drugie, skoro sprzedaż ta nie jest usługą w rozumieniu PKWiU, to nie odnosi się do niej zwolnienie określone w poz. 3 w załączniku nr 4 do ustawy o VAT. Tym samym, jeśli przyjąć, że sprzedaż wierzytelności własnych jest usługą w rozumieniu ustawy o VAT, to zgodnie z tą ustawą sprzedaż ta powinna być opodatkowana 22-proc. stawką VAT.
...i prawo wspólnotowe
Czy zatem stoimy przed alternatywą: albo 22 proc. VAT, albo 1 proc. podatku od czynności cywilnoprawnych? Oczywiście - nie. Jeśli uznamy, że zbycie wierzytelności własnych jest jednak usługą w rozumieniu ustawy o VAT, to możemy twierdzić, że jest to usługa zwolniona z VAT.
Taki wniosek wynika z zasady pierwszeństwa prawa wspólnotowego przed prawem krajowym. Jeśli ustawa o VAT nie przewiduje zwolnienia dla zbycia wierzytelności własnych, to jest niezgodna z przepisami Dyrektywy 2006/112/ WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, a w szczególności z jej art. 135 ust. 1 punkt d). Zgodnie z nim zwolnienie z VAT powinno obejmować transakcje dotyczące długów, z wyłączeniem windykacji należności. W takim wypadku zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego przed prawem krajowym nakazuje stosować bezpośrednio przypis prawa wspólnotowego. Zatem zwolnienie sprzedaży wierzytelności własnych następowałoby na mocy przepisów wspólnotowych.
Ważne!
Usługą jest każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów
ANDRZEJ MALEC
partner odpowiedzialny za praktykę podatkową w Kancelarii Kochański Brudkowski i Wspólnicy