Czy we wniosku o ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych przedsiębiorca może przedstawić żądanie alternatywne, np. odroczenie terminu płatności albo rozłożenie zapłaty podatku na raty? Czy organ podatkowy jest związany żądaniem podatnika co do liczby rat?

KRZYSZTOF BIERNACKI
ekspert podatkowy, Kancelaria Prawa Gospodarczego Koksztys we Wrocławiu
Skorzystanie z ulg podatkowych w postaci odroczenia terminu płatności zobowiązania podatkowego, rozłożenia na raty lub umorzenia zaległości podatkowej, poprzedzone jest zawsze postępowaniem podatkowym. W odróżnieniu od postępowania przed sądami administracyjnymi, organ podatkowy nie jest związany wnioskiem podatnika. Wynika to z inkwizycyjnego charakteru tego postępowania, które zgodnie z art. 122 Ordynacji podatkowej nakłada na organy je prowadzące obowiązek podjęcia wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego. Z drugiej jednak strony orzecznictwo wskazuje na niemożność wykraczania przez organ podatkowy poza zakres wniosku złożony przez podatnika (wyrok WSA z dnia 27 kwietnia 2007 r., sygn. akt III SA/Wa 2644/06). W konsekwencji wskazać należy, że brak związania organu podatkowego w ramach prowadzonego postępowania limitowany jest zakresem wniosku podatnika. W praktyce oznacza to, że w zakresie wniesionego żądania organ podatkowy uprawniony jest do podejmowania wszelkich czynności, w szczególności o charakterze dowodowym, nieprzedstawionych przez podatnika.
Określona powyżej specyfika postępowania podatkowego znajduje swoje odzwierciedlenie w możliwości alternatywnego żądania podatnika w zakresie stosowanych ulg podatkowych. Oznacza to, że podatnik jest uprawniony do wnioskowania o umorzenie zaległości podatkowej lub alternatywnie o rozłożenie jej na raty. W tym przypadku za takim stanowiskiem dodatkowo przemawia tożsamość przesłanek, które pozwalają organowi podatkowemu wydać taką decyzję. Mając na uwadze, iż decyzja o zastosowaniu jednej z powyższych ulg ma charakter uznaniowy, zastosowanie żądania alternatywnego w świetle określonego stanu faktycznego pozwoli organowi podatkowemu na zastosowanie odpowiedniej ulgi, adekwatnej do sytuacji finansowej i osobistej podatnika. Związanie organu podatkowego wnioskiem podatnika powinno determinować obowiązek organu podatkowego uwzględniania bądź odrzucenia w całości tej ilości rat, która została wskazana przez podatnika. Uzasadnione jest to faktem, że tylko podatnik, świadomy swojej sytuacji finansowej oraz potencjalnych możliwości pozyskania środków pieniężnych w przyszłości, będzie w stanie w sposób wiarygodny określić zakres swoich możliwości płatniczych. Praktyka jednak dopuszcza kształtowanie ilości rat przez organ podatkowy, niezależnie od wniosku podatnika, przy czym muszą one być dostosowane do jego możliwości płatniczych (wyrok NSA z dnia 29 czerwca 2005 r., I FSK 44/2005). Takie stanowisko z jednej strony zwiększa elastyczność postępowania po stronie organów podatkowych, które mogą korygować liczbę rat, z drugiej jednak przerzuca na organ podatkowy obowiązek wykazania, iż sytuacja finansowa i osobista podatnika, zarówno w chwili obecnej, jak też w przyszłości, pozwoli na spłatę ilości rat określonych przez organ w decyzji. Ponadto praktyka wskazuje, że liczba rat ustalonych przez organ podatkowy nie może być w kwotach niemożliwych do zapłacenia, gdyż stwarza to iluzję uwzględnienia wniosku i narusza podstawowe zasady postępowania podatkowego, a w szczególności zasadę zaufania do organów podatkowych i zasadę swobodnej oceny dowodów (wyrok NSA z dnia 1 marca 2000 r., III SA 1546/99).
(MGM)
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 67a, art. 67b oraz art. 122 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).