Świadczenie usług niematerialnych między podmiotami powiązanymi stanowi z punktu widzenia cen transferowych zagadnienie, które budzi najwięcej kontrowersji. Dotyczą one stosowania możliwych metod badaniu tego rodzaju transakcji przez organy podatkowe. Jak należy traktować świadczenie takich usług pod względem podatkowym?

HANNA LITWIŃCZUK
profesor Uniwersytetu Warszawskiego
Trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że faktyczne wykonanie usługi, jej związek z działalnością podmiotu powiązanego, sposób określenia kosztów poniesionych na jej nabycie w powiązaniu z korzyścią wynikającą z jej nabycia dla tego podmiotu nie są tak jednoznaczne, jak w przypadku sprzedaży towarów.
Pierwszym kryterium, jakie należy wziąć pod uwagę, jest możliwość nabycia takich usług i uiszczenia za nie zapłaty przez podmioty niezależne. Brak takiej możliwości oznacza, że świadczenia mają swoją przyczynę w istnieniu powiązań między usługodawcą i usługobiorcą. Przykładem mogą być czynności polegające na kierowaniu grupą podmiotów powiązanych (koncern, holding), opracowaniu strategii i planowania finansowego dla całej grupy, zakładaniu nowych podmiotów, opracowaniu metod pozyskiwania kapitału, planowaniu i sterowaniu przedsięwzięciami inwestycyjnymi, produkcyjnymi i badawczymi w całej grupie oraz ich centralnej koordynacji, prowadzeniu wspólnej rachunkowości i sprawozdawczości oraz wewnętrznej kontroli rachunkowości podmiotów zależnych.
Jeśli czynności te podejmowane są przez podmiot dominujący w interesie własnym lub grupy jako całości, natomiast podmiotom wchodzącym w jego skład nie przynoszą wymiernych korzyści, to koszty tych czynności są wyłącznie kosztami podmiotu dominującego (spółki-matki) i nie mogą być przenoszone na podmioty zależne (spółki-córki). Przykładowo, koszty dodatkowego audytu przeprowadzonego na potrzeby podmiotu dominującego, koszty okresowych wizyt przedstawicieli tego podmiotu, których celem jest kontrola działalności podmiotów zależnych lub ocena celowości rozszerzenia działalności w danym regionie, nie mogą być uznane za koszty uzyskania przychodów w podmiotach zależnych, ponieważ nie zostały poniesione w celu uzyskania przychodów przez te podmioty. Nie mogą być również uznane za usługi korzyści wynikające z samego włączenia do grupy podmiotów powiązanych, jak np. zwiększenie zdolności kredytowej, rozłożenie ryzyka, korzystniejsze możliwości zbytu.
Jeżeli usługa świadczona między podmiotami powiązanymi nie jest ściśle związana z istnieniem takich powiązań, a tym samym mogłaby być nabyta także przez podmioty trzecie, należy zastosować dalsze kryteria badania w celu uznania wydatków na jej nabycie za koszt podatkowy. Należy przede wszystkim zbadać, czy niezależny podmiot w podobnych warunkach byłby skłonny nabyć i zapłacić taką samą cenę za przedmiotową usługę lub wykonać ją we własnym zakresie.
Z tego punktu widzenia do usług świadczonych przez podmioty powiązane, które mogą być również nabywane przez racjonalnie działające podmioty niezależne, można zaliczyć na przykład usługi doradcze w sprawach gospodarczych, prawnych i technicznych, zarządcze i menedżerskie, szkoleniowe, badawcze, w zakresie nadzoru i kontroli.
Należy jednak podkreślić, że wyraźne rozróżnienie czynności, podejmowanych w interesie podmiotu dominującego lub grupy przedsiębiorstw powiązanych jako całości lub wynikających z samej przynależności do grupy, od czynności (usług), które przynoszą wymierne korzyści poszczególnym podmiotom zależnym, nie zawsze jest łatwe do przeprowadzenia.
Not. KT
Hanna Litwińczuk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego / DGP