Czasami remontując lub modernizując środek trwały, podatnik uzyskuje przychód ze sprzedaży części usuniętej z tego środka w celu zastąpienia jej nową. Czy wpływa to na wartość środka trwałego i jakie są koszty uzyskania przychodu ze sprzedaży nieprzydatnych podatnikowi części?

dr JANUSZ MARCINIUK
doradca podatkowy Marciniuk i Wspólnicy
W takiej sytuacji nie dochodzi do sprzedaży środka trwałego. W związku z tym, do sprzedaży usuniętego ze środka trwałego elementu nie ma zastosowania art. 16 ust. 1 ustawy o CIT, zgodnie z którym wydatki na nabycie pomniejszone o sumę odpisów amortyzacyjnych są kosztem uzyskania przychodów w momencie odpłatnego zbycia środka trwałego. Przepisy jednak przewidują, że w razie trwałego odłączenia od danego środka trwałego części składowej lub peryferyjnej, wartość początkową tego środka zmniejsza się o różnicę między ceną nabycia (kosztem wytworzenia) odłączonej części a przypadającą na nią, w okresie połączenia, sumą odpisów amortyzacyjnych obliczoną przy zastosowaniu metody amortyzacji i stawki amortyzacyjnej stosowanej przy obliczaniu odpisów amortyzacyjnych tego środka trwałego.
Ustawa nie zawiera definicji trwałego odłączenia ani części składowej. Można próbować posiłkować się dotychczas wydanymi interpretacjami. I tak II US w Białymstoku w piśmie z 2 sierpnia 2004 r., sygn. IIUSpbIA/1/413/50/BB wypowiedział się (na gruncie przepisów ustawy o PIT w omawianym zakresie analogicznych do przepisów ustawy o CIT), że ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie definiuje pojęcia część składowa. W tym zakresie należałoby zatem posłużyć się przepisami kodeksu cywilnego. Częścią składową rzeczy - według art. 47 par. 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.) - jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego. Przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych.
Opierając się na tej interpretacji, należałoby uznać, że np. silnik stanowi część składową środka trwałego, jakim jest wózek widłowy. Uznając, że jego usunięcie w celu wymiany na inny nosi znamiona trwałego odłączenia, zgodnie z przepisami trzeba by było pomniejszyć wartość początkową wózka o niezamortyzowaną wartość usuniętego silnika. Jednocześnie przepisy w sposób bezpośredni wskazują, co dzieje się z tą wartością jedynie w odniesieniu do jednej sytuacji - przyłączenia uprzednio odłączonej części składowej do innego środka trwałego, kiedy podwyższa ona wartość początkową tego środka (art. 16g ust. 17 ustawy o CIT). Nie ma natomiast żadnej wskazówki, co do sposobu postępowania podatnika w przypadku sprzedaży części składowej. Przyjęcie konserwatywnego podejścia w tej sprawie skutkowałoby więc tym, że podatnik nie miałby prawa odpisać tej niezamortyzowanej wartości sprzedanego silnika w koszty uzyskania przychodu.
Analiza przytoczonej przez cytowany wyżej urząd skarbowy definicji części składowej i stosownych przepisów ustawy o CIT prowadzi do wniosku, że nie takie, jak zaprezentowane przez urząd, rozumienie części składowej było zamiarem ustawodawcy. Przepisy bowiem odnoszą się do w miarę swobodnego odłączania i przyłączania części składowej. Natomiast według definicji z kodeksu cywilnego nie można w zasadzie odłączyć części składowej przynajmniej bez istotnej zmiany całości, jeżeli nie bez jej zniszczenia. W związku z tym usunięcie elementu, bez którego środek trwały jest bezużyteczny, nie może być dla celów podatkowych traktowane jako trwałe odłączenie części składowej.
W konsekwencji wartość początkowa środka trwałego nie ulega zmianie w wyniku usunięcia jego istotnego elementu. Przychód ze sprzedaży usuniętej części będzie przychodem. Kosztami uzyskania przychodu będą wszystkie wydatki poniesione w celu doprowadzenia do tej sprzedaży (ale bez niezamortyzowanej wartości sprzedanej części, która dalej stanowi część wartości początkowej środka trwałego). Wartość nowej części, w zależności od oceny okoliczności i celu wymiany, albo powiększy wartość początkową środka jako ulepszenie, albo zwiększy bieżące koszty uzyskania przychodu jako wydatki na jego remont.
Not. KT
dr Janusz Marciniuk, doradca podatkowy Marciniuk i Wspólnicy / DGP