Ze względu na niepewność towarzyszącą działalności przedsiębiorstw wielu pozycji sprawozdań finansowych nie można precyzyjnie wycenić, lecz tylko oszacować. Jak szacunkowe wartości ujmować w sprawozdaniach?
dr ANDRÉ HELIN
prezes BDO Numerica
Zastosowanie wartości szacunkowych może być np. wymagane w przypadku określenia: należności wątpliwych; zapasów, które utraciły przydatność gospodarczą; wartości godziwej aktywów/zobowiązań finansowych; okresów użytkowania aktywów podlegających amortyzacji czy oczekiwanego trybu uzyskiwania korzyści ekonomicznych związanych z tymi aktywami; oraz zobowiązań z tytułu gwarancji.
Wykorzystanie wiarygodnych oszacowań stanowi istotną część przygotowania sprawozdań finansowych i nie podważa ich poprawności. Aspekty wartości nie zostały bliżej uregulowane w ustawie o rachunkowości. Więcej miejsca poświęca im MSR 8. W praktyce wartości szacunkowe są dokonywane na podstawie powszechnie stosowanych metod i są w zasadzie dość ujednolicone.
Zarówno przepisy krajowej ustawy o rachunkowości, jak i MSR wymagają, aby określone wartości szacunkowe były regularnie weryfikowane oraz aby zostały należycie opisane w sprawozdaniu finansowym. MSR wymagają, aby jednostka sprawozdawcza wskazała wszelkie istotne pozycje sprawozdania, które zostały ustalone szacunkowo i których wycena jest niepewna, a które mają istotny wpływ na jej ocenę sytuacji finansowej. Weryfikacja wartości szacunkowych z założenia nie odnosi się do poprzednich okresów i nie stanowi korekty błędu.
Skutki zmiany wartości szacunkowej uwzględnia się - co do zasady - prospektywnie przez ujęcie w rachunku zysków i strat: okresu, w którym nastąpiła zmiana, jeśli zmiana ta dotyczy tylko tego okresu; lub okresu, w którym nastąpiła zmiana, i okresów przyszłych, jeśli zmiana ta dotyczy wszystkich tych okresów.
Ujęta zmiana wartości szacunkowych koryguje wartości bilansowe odpowiednich aktywów, zobowiązań lub pozycji kapitału własnego w okresie, w którym dokonano zmiany, w stopniu, w jakim zmiana ta ma wpływ na wartość tych aktywów, zobowiązań lub pozycji w kapitale własnym.
Podejście prospektywne w zakresie zmiany wartości szacunkowych oznacza, że skorygowane zostają wartości dotyczące transakcji, innych zdarzeń i warunków od momentu, w którym nastąpiła zmiana. Zmiana wartości szacunkowych może wpływać tylko na bieżący rachunek zysków i strat bądź na wyniki danego okresu i okresów przyszłych.
Jednostka ujawnia rodzaj i kwotę zmiany wartości szacunkowej, która wywołuje skutki w bieżącym okresie lub która - według przewidywań - takie skutki wywoła w kolejnych okresach.