Osoba zamieniająca etat na działalność gospodarczą może narazić się na zarzut ze strony fiskusa, iż nie spełnia warunków uprawniających do kwalifikowania uzyskiwanych przychodów za przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej. By uniknąć takiej sytuacji, trzeba już na etapie organizowania własnej firmy zadbać o szczegóły formalne, które nie dadzą kontroli podatkowej pola do zgłoszenia takich wątpliwości.

Czy zarobkowanie jest działalnością

Od początku roku przeszedłem na samozatrudnienie. Zarejestrowałem działalność gospodarczą w gminie i wykonuję usługi za rzecz byłego pracodawcy, rozliczając się na podstawie księgi przychodów i rozchodów. Czy wystarczy spełnić jeden z trzech warunków zapisanych w ustawie o PIT, by nikt nie mógł zakwestionować tego, że prowadzę działalność gospodarczą?
Tak
W rozumieniu przepisów ustawy o PIT za pozarolniczą działalność gospodarczą uznaje się działalność zarobkową wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły, prowadzoną we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do przychodów z innych źródeł wymienionych w tej ustawie. Działalnością gospodarczą albo pozarolniczą działalnością gospodarczą jest działalność zarobkowa: a) wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa, b) polegająca na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż, c) polegająca na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych - prowadzona we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w ustawie o PIT.
Organy podatkowe mogą zakwestionować działalność prowadzoną w formie samozatrudnienia, gdy czynności opodatkowane, które były do tej pory prowadzone w ramach samozatrudnienia, będą spełniały łącznie trzy powyższe warunki. A więc gdy odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosił będzie zlecający wykonanie tych czynności. Po drugie, czynności są wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te czynności, a także wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.
Tylko łączne spełnienie tych trzech warunków spowoduje utratę statusu przedsiębiorcy i opodatkowanie wykonywanych czynności w ramach działalności gospodarczej. Trzeba zwrócić uwagę, że aby był spełniony drugi warunek, czynności muszą być wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te czynności. W tym przypadku również wszystkie trzy kryteria muszą być spełnione łącznie, tj. kierownictwo, czas i miejsce. Niespełnienie chociaż jednego z nich spowoduje, że cały warunek nie będzie zachowany. W konsekwencji nie będzie też skutkowało to zakwestionowaniem samozatrudnienia jako działalności gospodarczej.
Podstawa prawna
• Art. 5a ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).

Czy odpowiedzialność solidarna jest w umowie

Czy w umowie z byłym pracodawcą, na rzecz którego świadczę usługi w ramach własnej działalności, można zapisać, że solidarnie odpowiadamy za skutki wykonywanych czynności?
Tak
Zasady określające powstanie odpowiedzialności solidarnej przewidują przepisy kodeksu cywilnego. Odpowiedzialność solidarna polega na tym, że kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników). Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani.
Zobowiązanie może być solidarne, chociażby każdy z dłużników był zobowiązany w sposób odmienny albo chociażby wspólny dłużnik był zobowiązany w sposób odmienny względem każdego z wierzycieli. Najważniejszy jednak przepis określa źródło powstania odpowiedzialności solidarnej. Kodeks cywilny stanowi, że zobowiązanie jest solidarne, jeżeli to wynika z ustawy lub z czynności prawnej. Czynnością prawną jest umowa zawarta pomiędzy podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą. Oznacza to, że możliwe jest w umowie między przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą w ramach samozatrudnienia a zlecającym mu wykonanie czynności zawarcie klauzuli o odpowiedzialności solidarnej zlecającego i samozatrudnionego wobec osób trzecich (klientów).
Podstawa prawna
• Art. 5a-6 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).



Czy przedsiębiorca ponosi część ryzyka

Prowadzę działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy. Po części ponoszę ryzyko za skutki świadczonych usług, bo w przypadku wadliwego ich wykonania firma zakwestionuje mi fakturę. Czy to wystarczy, by uznać, że uzyskuję przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej?
Tak
Samo wykonywanie czynności pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez zlecającego te czynności nie jest przesłanką wystarczającą do utraty statusu przedsiębiorcy. Do stwierdzenia, że podatnik świadczący usługi na zasadzie samozatrudnienia nie wykonuje pozarolniczej działalności gospodarczej, konieczne jest wystąpienie łącznie wszystkich trzech przesłanek. Podatnik musi równocześnie z wykonywaniem czynności pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez zlecającego te czynności nie ponosić ryzyka związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz nie ponosić odpowiedzialności wobec osób trzecich za rezultat swoich czynności.
Z istoty prowadzenia działalności gospodarczej wynika, że osoba prowadząca taką działalność (w tym również osoba samozatrudniona) prowadzi ją na własny rachunek i na własne ryzyko. Ryzyko gospodarcze, jakie wiąże się z prowadzeniem działalności gospodarczej, jest jednak innym ryzykiem od ryzyka, jakie ponosi pracownik w ramach stosunku pracy. Ryzyko gospodarcze związane z działalnością gospodarczą to np. ryzyko inwestycyjne, czyli prawdopodobieństwo nieuzyskania przewidywanych (względnie oczekiwanych) wyników ekonomiczno-finansowych związanych z tą działalnością lub też podejmowanym przedsięwzięciem. Występowanie ryzyka gospodarczego jest konsekwencją istniejącej w gospodarce rynkowej wolności gospodarczej oraz szerokiego zakresu swobód, jakie ona za sobą pociąga.
W ramach stosunku pracy natomiast pracownik, jeśli wykonywał starannie swoje obowiązki, ma prawo do wynagrodzenia, chociażby rezultat pracy był nieudany, a zatem nie ponosi ryzyka gospodarczego. W takiej sytuacji ryzyko gospodarcze ponosi zawsze pracodawca.
Podstawa prawna
• Art. 5a ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).

Czy były zleceniodawca wybierze podatek

W związku z kryzysem muszę zamienić etat na działalność gospodarczą. W jej ramach będę wykonywał te same czynności co poprzednio, z tym że nie byłem pracownikiem, ale zleceniobiorcą. Czy to oznacza, że nie dotyczą mnie ograniczenia w zakresie wyboru podatku liniowego?
Tak
Zgodnie z art. 30c ustawy PIT, jeśli podatnik, który wybrał sposób opodatkowania w formie podatku w stałej wysokości 19 proc., uzyska z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie lub z tytułu prawa do udziału w zysku spółki niemającej osobowości prawnej przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, odpowiadających czynnościom, które podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników wykonywał w roku poprzedzającym rok podatkowy lub wykonywał, lub wykonuje w roku podatkowym w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy, podatnik ten traci w roku podatkowym prawo do opodatkowania podatkiem liniowym i jest obowiązany do wpłacenia zaliczek od dochodu osiągniętego od początku roku, obliczonych przy zastosowaniu skali podatkowej oraz odsetek za zwłokę od zaległości z tytułu tych zaliczek.
Natomiast nie jest przeszkodą do korzystania z podatku w wysokości 19 proc. wcześniejsze (a nawet równoległe) realizowanie umów zlecenia, nawet gdy ich przedmiotem są te same czynności, które wchodzą w zakres działalności gospodarczej.
Podstawa prawna
• Art. 13 pkt 9, art. 22 oraz art. 30c ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).



Czy jest podatek liniowy dla byłego pracownika

Od lutego jestem zmuszony przejść na samozatrudnienie. W ramach działalności gospodarczej mam nadal wykonywać to samo (naprawa kserokopiarek), co robiłem do tej pory jako pracownik na etacie. Czy będę mógł się rozliczać jako osoba prowadząca działalność gospodarczą i korzystać z podatku liniowego?
Nie
Nawet jeśli umowa o świadczenie usług na rzecz byłego pracodawcy zostanie zredagowana tak, iż wynikać z niej będzie, że jest pan przedsiębiorcą (osobą uzyskującą dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej), to w roku 2009 oraz kolejnym nie może pan korzystać z rozliczania dochodu z działalności gospodarczej według art. 30c ustawy PIT - w formie podatku o stałej wysokości 19 proc.
Zgodnie z tym przepisem, jeżeli podatnik, który wybrał sposób opodatkowania w formie podatku w stałej wysokości 19 proc., uzyska z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie lub z tytułu prawa do udziału w zysku spółki niemającej osobowości prawnej przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, odpowiadających czynnościom, które podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników wykonywał w roku poprzedzającym rok podatkowy, lub wykonywał lub wykonuje w roku podatkowym w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy, podatnik ten traci w roku podatkowym prawo do opodatkowania podatkiem liniowym i jest obowiązany do wpłacenia zaliczek od dochodu osiągniętego od początku roku, obliczonych przy zastosowaniu skali podatkowej oraz odsetek za zwłokę od zaległości z tytułu tych zaliczek.
Podstawa prawna
• Art. 30c ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).

Czy menedżer rozliczy wszystkie koszty

Czy usługi wykonywane na rzecz właściciela sklepu w ramach umowy podobnej do umowy menedżerskiej są opodatkowane jak działalność gospodarcza, a przedsiębiorca będzie miał możliwość rozliczania wszystkich kosztów takiej działalności?
Nie
W przypadku czynności wykonywanych przez dawnego pracownika sklepu, który zarejestrował się w urzędzie gminy jako przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą na podstawie umów podobnych do kontraktów menedżerskich, nie będzie możliwości skorzystania z opodatkowania tych czynności jako działalności gospodarczej. Nie będzie to możliwe w przyszłym roku, ale nie jest to możliwe i w tym roku. W stosunku do tej grupy mają zastosowanie przepisy, które już teraz wyłączają traktowanie takich czynności jako działalności gospodarczej. Traktuje się je jako przychody z działalności wykonywanej osobiście, czyli jako odrębne źródło przychodów niż działalność gospodarcza. Za przychody wykonywane osobiście ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych traktuje m.in. przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej.
Dodatkowo przy tego rodzaju umowach ograniczona jest możliwość zaliczania wydatków do kosztów uzyskania przychodów. Nie można do kosztów uzyskania zaliczyć wszystkich wydatków, ale jest to ograniczone do kosztów ryczałtowych przysługujących osobom zatrudnionym na umowę o pracę. Koszty wynoszą 111,25 zł miesięcznie, a za rok podatkowy nie więcej niż 1335 zł.
Ponadto przedsiębiorca, który korzysta z usług menedżera, musi za niego odprowadzić podatek. Od przychodów uzyskanych na podstawie umów o zarządzanie, np. sklepem w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej, stanowiących przychody z działalności wykonywanej osobiście, właściciel sklepu jako płatnik ma obowiązek poboru zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych. W tym przypadku wystawienie bądź niewystawienie faktury VAT przez zleceniobiorcę pozostaje bez wpływu na obowiązki płatnika wynikające z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Podstawa prawna
• Art. 13 pkt 9, art. 22 ust. 9 pkt 5 oraz art. 41 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).